Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Blaðsíða 95

EDDA R. H. WAAgE Og KARl BENEDIKTSSON
94
Árið 1845, þegar endurreist Alþingi Íslendinga kom fyrst saman sem
ráðgefandi fulltrúaþing, tók þingið til umfjöllunar bænaskrár, sem þinginu
höfðu borist frá Eyjarfjarðarsýslu og báðum Þingeyjarsýslum,71 þess efnis að
útvegað yrði lagaboð um friðun æðarfugls alls staðar á Íslandi. Þingið áfram-
sendi þá bænaskrá til löggjafans í Kaupmannahöfn og á grundvelli þess var
gefið út opið bréf, árið 1847, þar sem meðal annars sagði:
Enginn má nokkurstaðar á Íslandi drepa æðarfugl, á sjó eða landi, á
sinni jörð eða annarra, með skotum eða hundum, eða netjum, eða
nokkrum öðrum hætti.72
Með þessu mátti ljóst vera að ákvæði þess efnis að landeigendur mættu veiða
æðarfugl á eigin landi var úr gildi numið. lagaákvæði þessu var ætlað að
gilda tímabundið eða þar til ný veiðilög, sem þá voru í vinnslu, yrðu sett.
Og sama ár var einmitt frumvarp til veiðilaga lagt fyrir Alþingi. Það varð
að lögum árið 1849 sem Tilskipun um veiði á Íslandi og var þetta ákvæði þar
orðrétt.73
Þannig var alfriðun æðarfuglsins í lög leidd með ótvíræðum hætti. Einnig
voru þarna ákvæði sem vernduðu varpsvæði æðarfugla. Til dæmis voru tak-
mörk sett á lagningu veiðineta úti fyrir eggverum og bannað var að skjóta úr
fallbyssum og öðrum byssum nálægt þeim.74 Æðarfuglinn var þannig fyrsta
fuglategundin á Íslandi sem var friðuð fyrir allri veiði. Augljóst er að þær
forsendur sem lágu til grundvallar friðuninni á sínum tíma voru að vernda
efnahagslega hagsmuni. Þó er rétt að taka fram að umræðan um hið efna-
hagslega gildi æðarfuglsins virðist hafa opnað fyrir skilning á þeim þáttum
sem almennt má telja mikilvæga í verndun fugla, það er verndun eggja og
varpsvæða, sem í dag má líta á sem búsvæðaverndun. Þessi atriði, og þá sér-
staklega það sem viðvíkur eggjum, áttu eftir að skipta sköpum þegar fyrstu
frumvörp til almennra fuglaverndunarlaga voru tekin fyrir á Alþingi, nokkr-
um árum síðar.
71 Tíðindi frá Alþingi Íslendinga – Fyrsta þing 1. Júlí til 5. Augúst 1845, Reykjavík: Al-
þingi, bls. 93 og 292–293.
72 „Midlertidig Plakat for Island ang. fuldkommen fredlysning af Ederfugle – Opið
bréf, er fyrst um sinn lögleiðir fulla friðhelgi æðarfugls á Íslandi, 21. April 1847“,
Lovsamling for Island, trettende bind, 1844–1847, Kjöbenhavn: Höst, bls. 672–674,
hér bls. 674.
73 „Anording om Jagten i Island – Tilskipun um veiði á Íslandi, 20. Juni 1849“, Lov-
samling for Island, fjortende bind, 1848-1850, Kjöbenhavn: Höst, bls. 307–321, hér
bls. 318.
74 Sama rit, bls. 318–319.