Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Blaðsíða 51

KATLA KJARTANSDóTTIR Og KRISTINN SCHRAM
50
vægum áhrifum þeirra á nær öll svið mannlegrar tilveru.2 Í tímamótaverki
sínu When Species Meet bendir Donna Haraway til dæmis á það hversu mikil-
vægt það er að brjóta niður múra eða það sem hún nefnir „The great divide“
á milli manneskju og dýra.3 Bókina má að sumu leyti sjá sem ákall til fræði-
manna um að mikilvægi þess að beina sjónum í auknum mæli að dýrum og
samfléttun þeirra veruleika við okkar mannlega veruleika. Hún ræðir einn-
ig um það hversu tímabært það sé að velta fyrir sér með gagnrýnum hætti
margvíslegum skilgreiningum og „hefðbundnum“ flokkum módernismans
er varða dýr. Í þessu samhengi varpar Haraway til dæmis fram tillögu um
hvort ekki megi notast við hugtakið „fólk í feldklæðum“ (e. „humans in fur
suits“) þegar rætt er um dýr og eiginleika þeirra. Nálgun af þessu tagi dregur
óneitanlega fram hið mannlega í dýrinu og vekur upp hugrenningatengsl
sem vísa í mannlegt atferli fremur en hið dýrslega, sem er þá í þessu tilviki
hin einfalda mannlega athöfn: að klæða sig upp í jakkaföt.4 Að sama skapi
varpar orðfærið einnig ljósi á hið mannlega atferli að klæða sig upp í dýra-
skinn eða feld af dýri, sem velþekkt er og hefur auðvitað löngum tíðkast á
meðal mannvera. Fjallað verður um þetta atferli nánar í kaflanum um hvíta-
birni.
óhætt er að segja að slíkar áherslur er varða frásagnir dýra, ólík hlut-
verk þeirra, tilfinningalíf og vægi innan efnismenningar hafi á undanförnum
árum og áratugum náð að vaxa verulega fiskur um hrygg. Í bók sinni The
Post-Modern Animal ræðir Steve Baker til dæmis um það hvernig hið „póst-
móderníska dýr“ búi yfir ákveðinni hæfni eða atbeina til þess að taka bæði
áhorfandann (manneskjuna) og dýrið sjálft út úr hinu hefðbundna samhengi
tvíhyggjunnar. Að hans mati býður hin póst-móderníska nálgun í raun upp
á mun dýpri, flóknari og fínstilltari greiningu á hinu margslungna sambandi
manna og dýra. Samkvæmt Baker er slík nálgun mjög mikilvæg áskorun fyrir
bæði fræðimenn og listamenn: að greina og setja fram dýr án þess að varpa
yfir á þau mannhverfum gildum og hlutverkum. Mikilvægt sé að stíga út
2 Claude Lévi-Strauss, Totemism, þýð. Rodney Needham, London: Merlin Press,
1964; Donna Haraway, „Teddy bear patriarchy. Taxidermy in the garden of Eden,
New York City, 1908–1936“, Social Text 11/1984, bls. 20–64; Wendy Wheeler, A
New Modernity?: Change in Science, Literature and Politics, London: Lawrence & Wis-
hart, 1999; Steve Baker, The Post-Modern Animal, London: Reaktion Books Ltd.,
2000; Bryndís Snæbjörnsdóttir & Mark Wilson, Nanoq: Flat Out and Bluesome. A
Cultural Life of Polar Bears, London: Black Dog Publishing, 2006; Donna Haraway,
When Species Meet, Minneapolis: University of Minnesota Press, 2008; Steve Baker,
Artist Animal, Minneapolis: University of Minnesota Press, 2013.
3 Donna Haraway, When Species Meet, 2008, bls. 4.
4 Donna Haraway, When Species Meet, 2008, bls. 67.