Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Blaðsíða 110
JARPUR, BlAkkUR, SkJóNI, STJARNA OG HJÁlmA
109
skrifi dýrasögur og spurningin „hverjir skrifa og um hvaða dýr?“ skoðuð út
frá kynjafræðilegri nálgun. Í lokakaflanum er því haldið fram að sum dýr séu
sannarlega vinsælli en önnur og að mikilvægar eyður og merkingarbærar
þagnir sé að finna í bókmenntasögu dýraskáldskapar.
2. Horfnar ótemjur
Ritið Horfnir góðhestar er stórvirki og einstakt sem slíkt, djúp hugleiðing um
hestinn sem mótandi þátt í íslenskri menningu og samvitund, en jafnframt
minningabók um yfir tvö hundruð ferfætta einstaklinga. Sögunum safnaði
höfundur frá fólki sem þekkti hrossin eða hafði heyrt af þeim munnmæla-
sögur. Hestarnir eru nafngreindir og þeim fylgir oftast ættartala sem til-
greinir fæðingar- og dánarstað þeirra. Frásagnirnar segja frá lífi og dauða
hestanna, í stuttu eða lengra máli, og auðvitað frá eigendunum sjálfum.
Hestarnir eru nátengdir því fólki sem sá um þá, enda eru það oftast nær eig-
endurnir sem ákveða að segja af þeim sögur. Bók Ásgeirs kom út árið 1946
en sögurnar spanna áratugina þar á undan og heimildir eru mismunandi eftir
því. Sagan af Rútsstaðar-Jarpi er til dæmis skrásett hálfri öld eftir útförina
og byggir væntanlega á munnmælum og lýsingum sem hafa gengið manna á
milli af dánardægri hins rómaða hests. Og vissulega hefur þetta verið eftir-
minnileg útför og erfidrykkja, því þótt góðhestar hafi notið sinnar virðingar
á Íslandi á nítjándu öldinni þá voru útfarir sem slíkar ekki algengar, hvað
þá með blessun prests. Ásgeir minnist fyrst og fremst á að hafa bundið sig
við þær heimildir „sem fengizt hafa frá Guðmundi sjálfum gegnum merka
samtíðarmenn hans“ 5 (Guðmundur lést árið 1931) og nafngreinir þá Jónas
kristjánsson lækni, Gísla Jónsson frá Stóradal og Jóhann Guðmundsson frá
Holti,6 sem tók við búi föður síns og mun hafa verið átta ára gamall þegar
Jarpur var jarðsunginn. En þótt útför Jarps virðist hafa verið eftirminnileg
mörgum, þá harmar Ásgeir að hafa hvorki tekist að hafa uppi á erfiræðu séra
Stefáns né heldur erfiljóðum hinna snjöllu hagyrðinga, „þrátt fyrir allmikla
eftirgrennslan“, og telur þau merku skrif að öllum líkindum glötuð.7
Hestar á borð við Jarp töldust nógu áhugaverðir til að um þá væru skrif-
aðar margar blaðsíður í Horfnum góðhestum, á meðan líf annarra spannar
ekki nema efnisgrein, en allir voru þeir „góðhestar“ sem vert er að minnast,
eins og Ásgeir leggur áherslu á í lokaorðum sínum:
5 Sama heimild, bls. 196.
6 Sama heimild, bls. 190.
7 Sama heimild, bls. 198.