Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Blaðsíða 57

KATLA KJARTANSDóTTIR Og KRISTINN SCHRAM
56
stærstu lundabyggð veraldar. Meira en 1,1 milljón lundapör verpa í Vest-
mannaeyjum og hefur lundinn stundum verið nefndur „þjóðarfugl Vest-
mannaeyinga“. Í eins konar sædýrasafni þar, sem stofnað var árið 1964
undir heitinu Sæheimar – Fiska og Náttúrugripasafn Vestmannaeyja, var
um nokkuð langt skeið til sýnis lifandi lundi sem kallaður var Tóti. Tóta
var „bjargað“ af starfsmönnum safnsins þegar hann var aðeins smáungi, sem
villtist úr hreiðri. Í Sæheimum var hann svo alinn í um fimm ár og fékk
mikla athygli, frá bæði innlendum og erlendum gestum. Á Facebook-síðu
og heimasíðu safnsins má finna margvíslegar fréttir (og myndir) af Tóta,
sem sýna vel hversu vinsæll hann var. Átti hann meira að segja nokkurt úr-
val af handboltatreyjum og lét Tóti ekki sitt eftir liggja þegar hvetja þurfti
áfram handboltalið bæjarins. Þegar Tóti varð fimm ára, skömmu áður en
hann drapst, var svo haldin mikil veisla í Sæheimum – honum til heiðurs.
Með fréttinni fylgir jafnframt mynd af Tóta þar sem hann er uppáklæddur í
spariföt, með glæsilegan pípuhatt og staf í hendi.18
Með þessum hætti er fuglinn færður inn í mannlegt samfélag og hann
í raun gerður að eins konar viðurkenndum (heiðurs)borgara í Vestmanna-
eyjum. Í gegnum augu ferðamanna (e. tourist gaze)19 fær hann einnig það
hlutverk að vera partur af hinu „villta, hreina og framandi“ Íslandi eða að
minnsta kosti ímyndasköpuninni um það. Velta má fyrir sér hvort hér sé
um að ræða eins konar Disneyvæðingu, þar sem lundinn Tóti kemur þá í
stað Mikka og félaga.20 Af hinum ýmsu færslum að dæma, til dæmis í formi
mynda og texta á samfélagsmiðlum og í ferðabloggum, er ljóst að Tóti náði
gríðarlegum vinsældum og heillaði geysimarga bæði innlenda og erlenda
ferðamenn langt upp úr skónum.21 Sjá má að lundinn, bæði sem lifandi dýr
og safngripur, hefur í gegnum tíðina haft ýmsum hlutverkum að gegna, sem
tekið hafa nokkrum breytingum á síðari árum. Áður fyrr var hann einkum
mikilvægur lífgjafi á meðal eyjaskeggja en í samtímanum hefur hann í aukn-
18 „Haldið upp á 5 ára afmæli Tóta“, Eyjar.net, 20. ágúst 2016, sótt 18. nóvember 2019
af http://eyjar.net/is/read/2016-08-20/haldid-upp-a-5-ara-afmaeli-tota.
19 John Urry og Jonas Larsen, The Tourist Gaze 3.0., Los Angeles: Sage, 2011. Með
þessu hugtaki er átt við það hvernig áhorf ferðamanna hefur merkingarmótandi
áhrif til dæmis í tengslum við ímyndasköpun þjóða og svæða.
20 Alan Bryman, The Disneyization of Society, London: Sage Publications Ltd., 2004. Í
bókinni kynnir Bryman hugtakið til þess að lýsa vaxandi Disneygarðaáhrifum innan
samfélaga þar sem áhersla er einkum lögð á skemmtun, sölumennsku og neyslu-
menningu í anda Disneygarða.
21 Regína Hrönn Ragnarsdóttir, „The Westman Islands – Sæheimar Museum and the
Puffins“, Guide to Iceland, sótt 18. nóvember 2019 af https://guidetoiceland.is/con-
nect-with-locals/regina/the-vestmannaeyjar-saeheimar-aquarium-have-you-ever-
met-a-puffin-up-close-and-personal.