Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2023, Síða 87

MARTEINN KNARAN ÓMARSSON
92
Það sem hér hefur verið rætt um kviðristumorðin í Whitechapel birtist allt
með einum eða öðrum hætti í Kóperníku og fundnar hliðstæður í dönsku/íslensku
samhengi. Nú þegar hefur verið rætt um það hvernig höfundur skapar grun-
semdir í garð læknastéttarinnar, einkum Andersens sem vinnur að lækningu við
sýfilis sem líkja má við „pláguna“ á götunum, það er Íslendingana í borginni sem
„hafa hátt“ og vilja sjálfstæði frá Dönum. Líkt og kynlífsverkakonurnar í Whitec-
hapel eru þeir undirsátar í samfélaginu og arðrændir í bókstaflegri merkingu rétt
eins og þær, ristir upp og líffæri úr þeim tekin. Hugmyndin um að morðinginn
komi úr samfélagi betri borgara er strax komið á framfæri í sögunni og í því sam-
bandi má til gamans geta að móðir Alberts Viktors prins, Alexandra drottning,
var dönsk að uppruna. Illvirkinn reynist þó ekki vera neinn konungur, prins eða
læknir líkt og komið hefur fram og eins hafa kenningarnar um Albert og Sir
William Gull verið afsannaðar. Enn þann dag í dag er spurt hver Kobbi var og á
svipaðan hátt dregur höfundur Kóperníku það verulega á langinn að veita lesanda
svar við ráðgátunni um hver morðinginn er, raunar svo mjög að um stund kann
jafnvel að hvarfla að honum að engin lausn sé til staðar. Hún kemur þó að lokum
og reynist þegar upp er staðið vera alger viðsnúningur á hefðinni sem vel mætti
túlka sem áminningu um það hve langt leiddar sögusagnirnar um Kobba eru frá
raunveruleikanum og eins allar frásagnir um sögulega raðmorðingja ef út í það
er farið. Morðinginn í Kóperníku er kvenlægur refsivöndur, eins konar femínískt
goðmagn eða draugur, sem ásækir einkum karlmenn sem ýmist eru sekir um
kynferðislega glæpi eða spillingu. Kobbi verður Kóperníka sem er það nafn sem
Marie Louise, annar morðingjanna og höfuðpaur tvíeykisins, vill taka sér en hún
elskar aðalsöguhetjuna Finn Kóperníkus og vill verða hans Kóperníka.
Á bókarkápu er skrifað „Skáldsaga um morð, ást og viðurstyggð“ og stendur
verkið ágætlega undir þeim orðum. Ástin vísar í ást Kóperníku á Finni sem aldrei
verður en umrædd viðurstyggð í veruleikann í Kaupmannahöfn sem er síður en
svo huggulegur staður í verkinu og vettvangur raðmorða. Viðurstyggðin getur
þó allt eins vísað í lífið á Íslandi líka því þótt þar gangi ekki raðmorðingi um holt
og hæðir er mannvonskan vitaskuld til staðar og mýmargir raðnauðgarar sem
leynast í sveitum er fremja sálarmorð. „Glæpir eru í furðulega mörgum tilvikum
miklu réttlætanlegri en almennt er talið (109)“ segir Andersen við Finn á einum
stað í sögunni og reynast morðin vera hefnd fyrir syndir feðranna. Í Vatnsdal á
Íslandi eiga sér stað kynferðislegir glæpir og eru systkinin Marie Louise og Virgill,
morðingjarnir í sögunni, afsprengi þeirra. Þrátt fyrir sín óíslensku nöfn eiga þau
ættir að rekja til Íslands og að auki blóðskyld þeim Finni og Halldóri Júbelíum.
1% og hafi ávallt verið þar um bil.