Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2023, Síða 155

HJAlTI HuGASOn
160
fyrir að hans megi víða sjá þar merki.5 Einkum hefur þó rík tilfinning fyrir nátt-
úrunni og samhljómur við hana einkennt ljóð Hannesar. Er þar bæði átt við
hina ósnortnu náttúru og náttúruna sem umhverfi mannsins.6 Virðist sterk nátt-
úrukennd enda hafa mótast með honum snemma á lífsleiðinni.7 Auk þessara
sterku burðarviða í kveðskap Hannesar, sögunnar og náttúrunnar, má benda á
að þýskar og mið-evrópskar bókmenntir og menning hafa orkað sterkt á hann
og koma merki þess víða fram. Gætir þar ekki síst áhrifa frá austurríska skáldinu
Rainer Maria Rilke (1875–1926).8
Vegna stöðu Hannesar í nútímabókmenntum okkar er við hæfi að fjallað sé
um ljóðagerð hans út frá sem flestum hliðum.9 Hér verður leitast við að rýna í
kveðskap hans frá guðfræðilegu sjónarhorni og þá einkum út frá tveimur mið-
lægum stefjum á því sviði, það er dauðanum og trúnni. Um þessi tvö fyrirbæri
gegnir um margt ólíku máli. Dauðann þarf ekki að skilgreina. Hann bíður okkar
allra og við komumst ekki hjá að leiða hugann að honum einhvern tímann æv-
5 Félagsleg vitund Hannesar Péturssonar birtist meðal annars í andúð hans á styrjöldum
og stríðsrekstri enda einkenndi kalda stríðið fyrri hluta skáldferil hans. Páll Valsson,
„umsagnir um bækur/Myglu sjónarinnar feykt burt“, Tímarit Máls og menningar 1/1985,
bls. 124–129, hér bls. 124–125. Eiríkur Guðmundsson, „Hrynjandi stundar og staðar.
Hugað að söguljóðum í skáldskap Hannesar Péturssonar“, Mímir. Blað félags stúdenta í
íslenskum fræðum 41/1994, bls. 78–89, hér bls. 79, 85–86. njörður P. njarðvík, „Ferðin
heim“, bls. xiv, xviii, xxiii, xxxii–xxxiii, xxxvii. Guðbjörn Sigurmundsson, „listaskáld,
logandi vatn og einhyrningur“, bls. 112. Jón Kalman Stefánsson, „Og margsinnis skalf
hjartað af hamingju…“ Lesbók Morgunblaðsins 9. desember 2006, bls. 12.
6 Hjörtur Pálsson, „umsagnir um bækur/Innlönd“, Tímarit Máls og menningar 1/1969, bls.
82–86, hér bls. 85. Vésteinn lúðvíksson, „„Hamar með nýjum munni““, Tímarit Máls og
menningar 1/1981, bls. 41–58, hér bls. 49–57. njörður P. narðvík, „Ferðin heim“, bls. xii.
Silja Aðalsteinsdóttir, „Formbylting og módernismi“, bls. 113. Þorleifur Hauksson, „Víst
er tíminn fugl. ljóðaárið 2006“, Tímarit Máls og menningar 3/2007, bls. 14–27, hér bls.
15–16.
7 Gisli Sigurðsson, „Hugsunin um fallvaltleikann hefur sótt mjög á mig“, Lesbók Morgun-
blaðsins 17. desember 1991, bls. 6–8, hér bls. 6, 8. Hannes Pétursson, Jarðlag í tímanum.
Minningamyndir úr barnæsku, Reykjavík: Opna, 2012, bls. 120–121, 166.
8 H.P. þýddi m.a. eina af bókum Rilkes, Geschichten vom lieben Gott (Sögur af himanförður,
1959). Hannes Pétursson, Eintöl á vegferðum, Reykjavík: Iðunn, 1991, bls. 99–102. Silja
Aðalsteinsdóttir, „Formbylting og módernismi“, bls. 106–107. Sveinn Yngvi Egilsson,
Náttúra ljóðsins. Umhverfi íslenskra skálda, Reykjavík: Bókmennta- og listfræðastofnun Há-
skóla Íslands, Háskólaútgáfan, 2014, bls. 180–189.
9 Hannes Pétursson hefur sent frá sér eftirfarandi ljóðabækur: Kvæðabók (1955, endursk.
1967), Í sumardölum (1959, endursk. 1989), Stund og staðir (1962 og 1991), Innlönd (1968
og 1990), Rímblöð (1971), Óður um Ísland (1974), Heimkynni við sjó (1980 og 1988), 36 ljóð
(1983), Eldhylur (1993), Fyrir kvölddyrum (2006) og Haustaugu (2018). Auk þess hafa tvívegis
komið út safnrit með ljóðum hans: Kvæðasafn 1951–1976 (1977). Hluti þess, „Ýmis kvæði
1969–1976“, hafði ekki komið út áður og Ljóðasafn (1998).