Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2023, Blaðsíða 156

„HAnDAn VIð lÍFIð BÍðuR EkkERT, EkkERT“
161
innar og taka jafnvel afstöðu til hans. um trúna er öðruvísi farið. Mörg okkar líta
svo á að þau séu trúlaus og trúna sé auðvelt að leiða hjá sér á öllum æviskeiðum,
líka á dauðastundinni. Um það má deila og fer svarið eftir því hvað átt er við
með trú. Trúarhugtakið þarfnast því skilgreiningar. Verður gerð atrenna að því í
upphafi greinarinnar eða þó öllu heldur að lýsingarorðinu sem af því er dregið:
trúarleg/trúarlegur/trúarlegt — ekki síst í samsetningunni „trúarlegt ljóð“.
Um dauðann og trúna í kveðskap Hannesar Péturssonar hefur verið fjallað
áður. Í því sambandi ber einkum að nefna inngang Njarðar P. Njarðvík að síðari
útgáfu ljóðasafns Hannesar frá 1998. Þar bendir njörður meðal annars á að
ljóð Hannesar veki þá ágengu spurningu hvort dauðinn sé óskiljanleg „ó-sköp“
er hafi tortímingu í för með sér. Í þeim sé þó jafnframt að finna þá hugmynd
að í dauðanum felist sameining við hringrás gjörvallrar náttúrunnar.10 Ályktun
njarðar verður því að í ljóðunum megi finna þann boðskap „[…] að af því að
ekkert tekur við eftir dauðann sé þeim mun brýnna að menn kunni að meta lífið
og hina hverfulu tilveru, læri að skynja dýrð náttúrunnar og mikilvægi hvers
andartaks sem okkur er gefið og nái að sigrast á illsku og hatri.“11 Þá álítur
Njörður að í ljóðunum megi einnig greina vísbendingar um trúarlega glímu.12
Þar sé vikið að „hinu óhöndlanlega“, sem og tilvist æðri vilja sem sé „[…] ofar
sérhverjum stað.“13 Í þessari grein verður fyllt út í þessa mynd með ítarlegri
athugun en rúmaðist í bókarinngangi sem auk þess fjallaði um mun fleiri atriði
en dauðann og trúna.
Hér er ekki gerð tilraun til að grafast fyrir um trú Hannesar Péturssonar né
persónulega afstöðu hans til dauðans. Vissulega telja ýmsir sem fást við rann-
sóknir á lífsskoðunum að þær megi lesa út úr verkum skálda og annarra þeirra
sem leggja stund á fagurbókmenntir.14 Hér skal því ekki hafnað en mjög fer það
eftir eðli og inntaki bókmenntaverkanna og er misjafnt hve vel einstök ljóð og/
eða önnur verk einstakra höfunda henta til slíkra greininga.15 Ljóð Hannesar
eru vissulega flest fremur „hugsunarlegs“ en tilfinningalegs eðlis. Því liggja þau
nokkuð vel við í þessu efni. Við tilurð ljóðs orkar þó margt annað á huga skálds
10 njörður P. njarðvík, „Ferðin heim“, bls. xv–xvi, xvii, sjá og xxix, xxxi, xxxiv.
11 Sama heimild, bls. xvii.
12 Sama heimild, bls. xx, sjá og xxxviii–xxxix.
13 Sama heimild, bls. xxii–xxiii.
14 Anders Jeffner, Livsåskådningsforskning. Förslag och diskussion mot bakgrund av erfarenheter från proj-
ektarbetet, livsåskådningar i det moderna samhället. Forskningsrapport nr. 7, uppsölum:
uppsala universitet, Teologiska institutionen, 1976, bls. 21, 61–62. (Fjölrit). Sjá og um-
mæli Ólafs Jónssonar um „heimspeki“ í ljóðum H.P. Ólafur Jónsson, Líka líf. Greinar um
samtímabókmenntir, Reykjavík: Iðunn, 1979, bls. 126–127.
15 Tom Hedlund, Att förstå lyrik, Stokkhólmi: Ordfront förlag, 2000, bls. 27–47.