Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2023, Side 162

„HAnDAn VIð lÍFIð BÍðuR EkkERT, EkkERT“
167
þykkan grafarleir á meðan við teygum34
sólskin og ilm hollan úr hreinum kerum
hásumarvindanna. Aldrei mega þeir framar
una hjá sjónum, liggja í lynggrænni heiði
ljósa vornótt …
[…] (75)
Hér er kjörum látinna og lifenda lýst sem andstæðum: vit hinna dauðu eru byrgð
lífvana leir meðan þau sem lifa kneyfa sólskin og ilm hásumarvinda, una við
sjó og grónar heiðar. Unaðssemdir sjávarsíðunnar sem og dala og heiða koma
víða fram í ljóðum Hannesar og þá sem tákn lífs. Ekki er þó öllum sundum
lokað fyrir hinum dánu. Þau „[…] eiga þess kost um sumarlanga tíð / við fugla-
söng að seytla upp eftir trjánum.“ (75) Í forgengileika og upplausn líkamans felst
þrátt fyrir allt það líffræðilega ferli að samlagast gróðri jarðar og þar með nátt-
úrunni og alheiminum.35 Vel má líta á þetta sem lífeðlisfræðilega útfærslu á þeirri
hugmynd að við hverfum inn í eilífa hringrás sem þó sé fullkomlega „þessa-
heimsleg“. Með manninum býr með öðrum orðum engin sú eigind sem nefna
má „handan-heimslega“ og lifir eftir dauðann.
Önnur ljóðabók Hannesar, Í sumardölum, hefur að geyma sérstakan tólf ljóða
bálk, „Söngva til jarðarinnar“, sem ortur var á árunum 1956 (I–VII, IX, X,
XII) og 1957 (VIII og XI).36 Þar kemur hinn miskunnarlausi dauði nokkuð við
sögu. Í VII. ljóði segir af kjúkuberum manni með augu eins og flugbeittur hnífur
sem senn muni standa andspænis ljóðmælanda, stigna hann „djúpt í hjarta“ og
stöðva það eins og klukku. Þá muni hann ekki verða klæddur í „[…] annað kært
og nýtt hold“ heldur „[…] sofna undir voðum / úr holklaka, súrum jarðvegi,
grýttri mold.“ (104) Næsta ljóð er svo líklega eitt þekktasta ljóð Hannesar um
dauðann en það hefst á hendingunni „undarleg ó-sköp að deyja“. Sá/sú/hán
sem deyr hafnar í holum stokki þar sem himinninn er „[…] fúablaut fjöl / með
fáeina kvisti að stjörnum.“ (105) Þau sem lifa fá aftur á móti áfram að njóta
þrumugnýs og barnshlátra, hreyfa við lokki, strjúka hvarm, fletta bókum, bera
svaladrykk frá brunni og „[…] brauð, vín, hunang að munni.“ (105)37 Hér eru
34 Svipaðrar hugsunar gætir í þriðja ljóði bálksins „Stakar stundir hjá gröfum“. (Haustaugu, 29)
35 Sjá njörður P. njarðvík, „Ferðin heim“, bls. xv–xvi.
36 Ljóðin bera ekki sérstakt heiti hvert um sig.
37 Skýringin á því hve dauðinn er áberandi í ljóðum H.P. kann að skýrast af því að í fjöl-
skyldu hans var lögð áhersla á að börnin kveddu deyjandi og látin skyldmenni og tækju
þátt í kistulagningum. Hannes Pétursson, Jarðlag, bls. 182–188. Einkum virðist stund