Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2023, Qupperneq 163

HJAlTI HuGASOn
168
andstæður lífs og dauða málaðar sterkum litum. Dauðinn brýtur „spegla lífsins“,
slekkur öll skilningarvit og sviptir manninn lystisemdum lífsins. (105) Athyglis-
verð er vísunin til altarissakramentisins sem víðar kemur fyrir í ljóðum Hannesar
eins og síðar verður fjallað um.
Tíunda ljóðið í „Söngvum til jarðarinnar“ hefst svo með erindi þar sem af-
staðan til dauðans sem hinna algjöru endaloka kemur hvað afdráttarlausast
fram:
Handan við lífið bíður ekkert, ekkert.
Eggjárn Dauðans sker sundur grannan kveik
augna minna. Í myrkrinu týnist ég.
[…] (107)
Þetta viðhorf er ítrekað í næsta erindi. Þar slær ljóðmælandi á ýmsar hugmyndir
um mannlega tilveru eftir dauðann. Þar með er tekinn upp þráðurinn úr ljóðinu
„Í kirkjugarði“ sem ort var á sama ári. Broddurinn beinist gegn hugmyndum úr
gyðinglegri og kristinni trúarhefð (Paradísarvist í aldingarði) og Valhallar-hug-
myndum úr norrænum átrúnaði (veislugleði) en einnig hverdagslegri hugmynd-
um um framhaldslíf (endurfundir vina). Um það leyti sem ljóðin í „Söngvum til
jarðarinnar“ voru ort og áratugina þar á eftir var trú á líf eftir dauðann útbreidd
meðal Íslendinga og greindi þá t.d. frá öðrum norrænum þjóðum.38 Afdráttar-
laus yfirlýsing þess efnis að ekkert bíði mannsins „handan við lífið“ hefur því
brotið í bága við ríkjandi viðhorf.
Líta má á Heimkynni við sjó, sjöundu ljóðabók Hannesar, sem samfelldan bálk
sextíu ljóða sem ekki bera sérstök heiti heldur eru birt undir númeraröð. Þar
gætir einnig hins miskunnarlausa dauða en í 42. ljóði er honum lýst sem al-
myrkri:39
næst er mér oft að halda:
Nótt kemur að
þegar á augu
andar hinztum svefni.
við kistu ömmusystur H.P. hafa orkað sterkt á hann og kann að hafa orðið kveikja að
„Undarlegum ó-sköpum að deyja“ löngu síðar. Hannes Pétursson, Jarðlag, bls. 186–187.
38 Björn Björnsson og Pétur Pétursson, Trúarlíf Íslendinga. Félagsfræðileg könnun, Ritröð Guð-
fræðistofnunar 3/1990, bls. 22–26.
39 ljóðið ort 1973.