Úrval - 01.06.1947, Blaðsíða 73

HÆTTAN AF RlKISVALDINU
71-
hans nær kosningu með miklum
meirihluta, hugsar hann: „Það
var þá ekki til neins að ég
kaus.“ Það þarf eitthvað um-
fangsminna og nærtækara til
þess að menn finni, að óskir
þeirra og álit hafi einhver áhrif
á það, sem skeður. Það er trú
mín, að í þessu efni geti atvinnu-
lýðræðið haft allmikla þýðingu.
Ef maður hugsar sér til dæmis
þann möguleika, að verkamenn-
irnir í verksmiðju kysi verk-
smiðjustjórnina, mætti gera ráð
fyrir, að áhuginn á kosningun-
um yrði mikill, og að kjósend-
umir væra nákunnugri málun-
um, sem um er kosið, en oft
á sér stað í þingkosningum.
Ég hygg að nokkur sjálfs-
stjórn í iðnaðinum verði mjög
nauðsynleg, þegar hann hefir
verið þjóðnýttur, ef komast á
hjá því, að alltof mikil völd
safnist á hendur fárra starfs-
manna ríkisins. Hinar einstöku
iðngreinar þurfa að hafa rétt til
að gera út um þau mál sem eink-
um snertir þær sjálfar, en ríkis-
valdið hefði úrskurðarvald um
það, sem snertir hagsmuni
heildarinnar. Ef þessi aðferð
væri til dæmis notuð í brezka
kolaiðnaðinum, er augljóst,
að það sem máli skiptir fyrir
almenning er magn framleiðsl-
unnar og verð kolanna. Þetta
hvort tveggja ætti hið opinbera
að ákveða. En vinnuskilyrði óg
vinnutíma og skiptingu tekn-
anna af námarekstrinum milli
þeirra, sem vinna að honum, á
iðnaðurinn sjálfur að fá að
ákveða. Og ýmislegt, sem varð-
ar hagsmuni einstakra hópa
námaverkamanna er óþarft að
láta iðnaðinn sem heild ákveða,
heldur á að fela það hinum ein-
stöku hópum. Með þessu eða
svipuðu fyrirkomulagi ætti að
vera hægt að vernda einstakl-
inginn gegn ofríki miðstjórnar-
innar.
En þegar til lengdar lætur,
eru þó stofnanir — hversu
nauðsynlegar sem þær kunna.
að vera — út af fyrir sig ekki
nægilegar til að tryggja frelsi
einstaklingsins, því að frjáls-
lyndar stofnanir geta ekki þrif-
izt nema þegnlegar skyldur og'
umburðarlyndi sé einhvers
metið: minnihlutinn verður að
sætta sig við lög, sem hann er
mótfallinn og meirihlutinn má.
ekki beita ofríki. En slíkur
hugsunarháttur verður ekki
skapaður á einum degi, hann
byggist á skólun og þjóðlegri
erfðamenningu.