Úrval - 01.06.1952, Síða 77

SÝND OG VERULEIKL
Saga
eftir W. Somerset Maagham.
£G ÁBYRGIST EKKI sann-
leiksgildi þessarar sögu, en
hana sagði mér prófessor í
frönskum bókmenntum við ensk-
an háskóla, og ég held hann hafi
verið of grandvar maður til að
segja hana, ef hún væri ekki
sönn. Það var háttur hans við
kennsluna, að benda stúdentun-
um á þrjá franska rithöfunda
sem að hans áliti sameinuðu þá
kosti sem eru meginþættirnir í
franksri skapgerð. Með því að
lesa verk þeirra, sagði hann,
mátti læra svo mikið um frönsku
þjóðina, að fengi hann ráðið,
mundi hann ekki treysta þeim
stjórnendum okkar sem fjalla
eiga um skipti okkar við frönsku
þjóðina til að rækja störf sín
nema þeir hefðu áður með
ströngu prófi sýnt kunnáttu sína
á verkum þeirra. Þessa höfunda
má einkenna hvern með sínu
orði: Rabelais með orðinu
gauloiserie — það útleggst ribb-
aldaháttur, sem vill kalla skóflu
annað og meira en bannsetta
reku; La Fontaine með bon sens
— sem þýðir brjóstvit; og Corn-
eille með panache. I orðabókum
er það þýtt fjaðraskúfur, skúf-
urinn sem brynjaðir riddarar
báru á hjálmum sínum, en í yfir-
færðri merkingu virðist það
tákna allt í senn: virðuleik og
glæsimennsku, tilgerð og hetju-
skap, hégómagirni og stolt. Það
var le panache sem lagði franska
heiðursmanninum í Fontenoy í
munn orðin: skjótið fyrst, herr-
ar mínir, þegar hann stóð and-
spænis liðsforingjum Georgs II
englakonungs; það var le pana-
che sem knúði fram af vörum
Cambronnes við Waterloo orðin:
varðmaðurinn deyr, en gefst
aldrei upp; og það er le panache
sem knýr reiðan franskan rit-
höfund er hlotið hefur Nóbels-
verðlaunin til að gefa þau öll
af örlátri stórmennzku. Pró-
fessorinn var ekki léttúðugur
maður, og að hans áliti dró
sagan sem ég ætla að segja
ykkur svo skýrt fram þessa þrjá
höfuðkosti frakka, að hún hafði
mikið menntunargildi.
Ég hef kallað sögu mína Sýnd,
og veruleika. Það er heiti á bók
er ég ætla að líta megi á sem
merkasta heimspekirit er skrif-
að var (illu heilli eða góðu) í
landi mínu á nítjándu öld. Hún
er strembinn lestur en örvandi.
Hún er skrifuð á frábærri ensku,
af talsverðri kímni, og jafnvel
þótt leikmaður muni naumast