Úrval - 01.04.1974, Blaðsíða 14

12
ÚRVAL
þeirra. En auðvelt er að heyra rödd
þeirra — „blaðhljóminn“,‘‘ segir
Gunar prófessor, „vekja stöðuga
hrynjandi, upp og niður á grunni
blaðsins með 50—60 millivolta
spennu.“
Auðvitað er ekki nauðsynlegt að
leita til svo „sárra“ aðferða til að
sanna „tilfinningu" blóma. Mimosa
er kölluð „viðkvæm“ af því að hún
kippist til við minnstu snertingu.
Og döggplantan staðsetur á auga-
bragði skordýr sem fyrirvaralaust
birtist á henni. Hún berst gegn ræn
ingjum með aðstoð sérstakra vél-
rænna ráða.
Þetta eru dæmi um tilfinninga-
■'dðbrö<Jð. Hægt er einnig að segja,
að plöntur hafi „eyru“. Þau gefa
viðbrögð gegn hljómum, einkum
taktbundnum tónaslögum. Sömu-
leiðis má segja þær hafa „sjón“.
Margar plöntur opna bikar og
krónu móti sólargeislum og snúa
sér eftir birtunni. Auðvitað eru öll
si;k viðbrögð rannsóknarefni.
Fn hvað svo sem hér er að verki,
má fullyrða, að plöntur, sem ekki
hafa skynfæri eða skilningarvit,
hegða sér gagnvart áreyti eins og
dýrin. Líkingin við dýralífið er svo
auðveld: Eru þetta hin einföldu við
brögð dýra gegn stöðugu áreyti?
En eru þessi viðbrögð plantna þá
svo einföld, sem þau kunna að sýn-
ast?
Þegar um 1920 uppgötvaði sov-
ézkur vísindamaður, Alexander
Geervich, undursamlegt fyrirbrigði-
Með því að nema af plöntufrumum,
sem voru nánar hver annarri, fann
hann þær skipta sér þeim mun ör-
Með áframhaldandi rannsóknum
á frumum úr vöðvum, hjarta og
lifur komst hann að ótrúlegri nið-
urstöðu: Lífsfrymið er gætt hæfi-
leika til að framleiða útfjólubláa
geisla. Þeir eru veikir en skynjan-
legir, og auðveldlega mældir með
fíngerðum mælitækjum.
Það voru þessi fyrirbrigði, sem
leiddu sálfræðinga í Moskvu til
uopeötvunar á hæfileikum plantna,
ekki einungis til að finna til held-
ur einnig til viðbragða svipaðra
mannlegum geðshræringum. „Ef til
vill er of snemmt að lýsa þessu yfir
sem uppgötvun," segir Pushkin
prófessor um árangur tilraunarinn-
ar. með „stúlkuna og blórnið".
..Þetta er enn tilgáta, að minni
hvpgju. En ýmislegt virðist þó auð
sæt.t. Merkilegast er, ef lifandi
planta andæfir hræringum, sem
ei^a sér stað í mannlegu tauga-
k°rfi. Þá er eitthvað sameiginlegt
mi1!! plöntufruma og tauffafruma,
sem °ru þó svo gerólíkar. Ef til vill
e°*a hær tjáð sig á tungumáli ást-
úðar.“
..Hrevfing plantnanna eftir birtu
og sannleikaleit mannsvitundar eft
ir leiðum stærðfræði og hugsunar.
°ru bað ekki í raun og veru greinar
á sama meiði, sama fyrirbrigði?"
Þ°ssi skilgreining vandamálsins
var ekki sett fram af vísindafrétta-
manni. heldur af Ivan Pavlov,
h°imsfrægum sovézkum sálfræðingi
ra 1'jnbe1sverðlaunamanni.
Fru þetta ekki síðustu hlekki'-
eiMalausrar keðiu. sem birtist i
öll.um lífheiminum?“
ar.