Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Page 4

8
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
sem laxinn komst ekki yfir eða um og var veiddur í gildrur undir garð-
inum.8 Þetta síðastnefnda er líklega það sem Magnús Stephensen nefnir
að veiða „með króahleðslu undir fossum af grjóti..."9
III
Bjarni Einarsson varð fyrstur til að benda á það á prenti að garðurinn
í Reyðarvatnsósi kynni að vera leifar af ástemmu Reykholtskirkju og
studdist um þetta við ábendingar Ingimundar Ásgeirssonar á Hæli.10 í
ósnum er hólmi sem nefnist Óshólmi og myndar tvær kvíslar eða ála
með hægum straumi. Norðurállinn er miklu breiðari, um 40 m, og er
milli hólmans og tanga nokkurs. Ut frá tanganum gengur garður í átt
til hólmans; hann stendur upp úr vatninu á 10 m kafla, næst tanganum,
en 17 m eru á kafi. Milli garðsins og hólmans er svo um 13 m bil þar
sem hvergi er steina að sjá. Steinarnir sem upp úr standa eru líklega
flestir uþb. 30 X 30 sm, vel meðfæri eins manns, en þeir sem eru á kafi
eru stærri, flestir uþb. 40 X 60 sm að sjá, og mun hafa þurft tvo til að
lyfta þeim. Garðurinn sem upp úr stendur er allt að 2 m á breidd en sá
hlutinn sem er á kafi er allmiklu breiðari á kafla.
Suðurállinn er miklu mjórri, um 7-8 m þar sem mjóst er. í honum
miðjum er óreglulegt steinasafn á kafi og um 11 m neðar eru um 20
steinar í röð þvert yfir álinn, hver um 30 X 30 sm, eða nálægt því, og
flestir stakir.
Pétur G. Guðmundsson ritaði árið 1937 grein um garðinn og studdist
þar við athugun Ingimundar Ásgeirssonar, þá á Reykjum, og Davíðs
Björnssonar á Þverfelli. í lýsingu Davíðs, sem Pétur birtir, segir að
garðurinn í norðurálnum megi heita horfinn við hólmann og telur hann
að ísjakar hafi eytt honum þarna á kafla. Hins vegar segir Davíð að
8. Rosenberg, C., Fra Island i Nutiden (1877), bls. 120.
9. Magnús Stephensen, Eptirmœli Átjándu Aldar (1805), bls. 102. Samsvörunin við frá-
sögn Magnúsar bendir til að vitnisburður Rosenbergs sé traustur. Carl Rosenberg
(1829-85) var mikill íslandsvinur. Hann ferðaðist um Suðurland árið 1874, ritaði
ferðalýsingu og tók saman yfirlit yfir íslenskt atvinnulíf og birti í ritinu Fra Island i
Nutiden. Sbr. um Rosenberg Dansk biografisk leksikon XX (1941), bls. 17-20 og Páll
Eggert Ólason, Jón Sigurðsson V (1933), bls. 48 oáfr., 244.
10. Bjarni Einarsson, ,,„Að ósi skal á stemma““. Andvari. Nýrfl. (Vor 1961), bls. 47-50.
Endurprentað í Mœlt mál og forn frœði. Safn ritgerða eftir Bjarna Einarsson geflð út á sjö-
tugsafmæli hans 11. apríl 1987. (Stofnun Árna Magnússonar á íslandi. Rit 31, 1987),
bls. 35-9. Haustið 1987 fór ég tvisvar með Bjarna til að kanna garðleifarnar í ósnum
og umhverfi þeirra. Tvær ferðir fór ég enn og eru tölur þær sem fram koma í grein-
inni afrakstur athugana og mælinga í þessum ferðum.