Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Blaðsíða 69

RITAÐAR HEIMILDIR UM PAPA A ÍSLANDI
73
við hana háttað? Þetta virðist bersýnilega vera sama sagan að verulegu
leyti. Theodoricus hefur þó ekki nafnið papar, og ekki tekur hann fram
að hinir írsku menn hafi verið kristnir og horfið úr landi, þegar heið-
ingjar komu. En sérkennilegasta atriðið, um bækurnar sem fundust,
telur hann dyggilega fram, og vel gætu bjöllur og baglar leynst bak við
„nonnullis utensilibus“. Úr því að Theodoricus þekkti ekki íslendinga-
bók, virðist vafalaust að einhver fslendingur í Noregi hafi sagt honum
þessa sögu, annaðhvort eftir íslendingabók beint ellegar sem almennan
fróðleik, sem fólk á fslandi kunni skil á. En slík almannavitneskja seint
á 12. öld gæti hæglega átt rót sína að rekja til íslendingabókar, sem þá
er búin að vera til í hálfa öld. Trúlegast virðist þó, að einhver sem
sjálfur hafði lesið papasöguna í íslendingabók, hafi sagt Theodoricusi
hana. En hvernig sem þessu sambandi er annars háttað í smæstu atrið-
um, verður ekki séð að Theodoricus leggi neitt að gagni til mála um
papa á íslandi. Ummæli hans hafa eingöngu bókmenntasögulega þýð-
ingu.
Geta verður lítillega annars norsks rits, sem greinir nokkuð frá
pöpum, en þó ekki pöpum á íslandi, og er sú þögn einmitt mjög
athyglisvert atriði. Þetta er Historia Norvegiœ,u sem skrifuð er á latínu
af ónafngreindum norskum kirkjumanni, þó ef til vill í Danmörku,
sennilega ekki öllu seinna en um 1170, þótt fræðimenn hafi raunar mjög
greint á um aldur ritsins.15 Ellehoj hefur í hinu merka riti sínu um elstu
norrænu sagnaritunina mjög lagt sig fram um að sýna, að höfundur
þessa rits hafi þekkt og notað íslendingabók og einkum stuðst mikið
við konunga ævi hennar, og er þá ljóst, að átt er við eldri gerð, íslend-
ingabókar. Nú segir í Historia Norvegiæ, að ísland hafið verið „vasta
solitudo et usque ad tempus Haraldi comati hominibus incognita'jK'
þ.c. geysileg auðn og ókunnug mönnum þangað til á dögum Haralds
hárfagra. Undarlegt mætti virðast, að þetta skrifi maður með
íslendingabók fyrir framan sig, ef frásögnin um papa hefur í henni
staðið, því að hún hlaut að vera merkilegur og skemmtilegur fróðleikur
fyrir norskan kirkjumann, sem einmitt var sérstaklega áhugasamur um
hvernig kristni kom í Noreg. Ellehoj skýrir þetta með því, að frásögnin
um papa hafi ekki verið í eldri gerð íslendingabókar, heldur sé hún eitt
af þeim atriðum, sem Ari hafi bætt við í seinni gerðinni.17 Telur hann
14. Útgcfin af G. Storm í Monumenta Historica Norvegiæ, 1880.
15. Sjá Ellehoj 1965, bls. 142 o. áfr.
16. Mon, Hist. Norv., bls. 92.
17. Ellehoj 1965, bls. 146.