Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Blaðsíða 123

TÓFT UNDIR HELLISBJARGI
127
P19. Sýni af mýrarrauða. Tekið úr 40-50 sm stórri og 5 sm þykkri hrúgu við suðvcst-
urhorn tóftar. 6.7.1981.
P20. Fjórir sérkennilegir steinar, náttúrulegir. Við ytri brún suðurvcggjar. 6.7.1981.
P21. Smásteinar úr gðlfi „anddyrisins". Sá stærsti cr ávalur og flatur fjörustcinn, 10,5
sm langur, 9 sm breiður og 3,8 sm þykkur.
P22. Jarðvegssýni, e.t.v. blandað kolasalla, tekið við cldstcina í suðvcsturhorni tóftar,
9.7.1981.
P23. Jarðvegssýni, e.t.v. aska, tekið við eldsteina í suðvesturhorni tóftar, 9.7.1981.
P24. Viðarkolasýni, smáir fjörusteinar og holufyllingar, tckið úr þunnu mannvistarlagi
suður af suðurvegg í tóft, 10.7.1981.
P25. Járnklumpur, ryðgaður. Lengd 6,2 sm, breidd 3,4 sm. Nýlcga virðist hafa vcrið
skorið eða sagað í endann. Nákvæmur fundarstaður ekki tilgreindur.
Tóft sú, sem grafin var upp undir Hellisbjargi hefur greinilega verið
einhvers konar mannabústaður. Um það bera vitni eldstæðin tvö, sem
talin eru hafa fundist í því og eldsleifar annars staðar á gólfi. Varla hafa
mannleg umsvif í þessu húsi verið mikil. Það er lítið - aðeins 4,5 X 3,5
m að innanmáli — og í því fundust engir munir né aðrar innréttingar en
eldstæðin tvö.
Samkvæmt aldursákvörðun á koluðum viði úr gólfi og eldstæði gæti
húsið hafa verið í notkun á tímabilinu frá 9. til 11. aldar. Og í eyði var það
komið allöngu áður en Öræfajökulsgjóskan féll árið 1362, en hún liggur
óhreyfð 15—20 sm ofan við gólfið og yfir allri tóftinni.
Byggingarlagið er hefðbundið: innri og ytri grjóthleðslubrúnir með
torf- og moldarfyllingu, en óvenju mikið og sérkennilega aflangt
hleðslugrjót hefur verið notað. Engin tóft svipuð þessari að lögun er
þekkt úr uppgrefti á íslandi og á það þá aðallega við fordyrið sem þessi
virðist hafa.12
12. Kristján hafði ekki cndanlega gcrt það upp við sig, til hvcrs hann taldi þctta hús hafa
verið notað. Það kemur þó fram í uppgraftarplöggunum, að hann var að vclta þcssu
fyrir sér, og taldi þessa tóft vera líklcgustu minjar um papa ef þcir hefðu einhverntíma
vcrið í Papcy. Kcmur þar helst til stærð, og að nokkru leyti útlit tóftarinnar, cn þar
svipar hcnni nokkuð til húsa sem tcngjast frumkristni á írlandi (sjá t.d. M.Herity
1983; T.Fanning 1981) og á eynni Mön (sjá t.d. C.Morris 1983; The Manx Archaeo-
logical Survey, Reports 1-6, 1909-1968). Aldursgrciningin skiptir einnig máli í þcssu
sambandi. Tóftin undir Hellisbjargi getur þó alls ekki hafa verið kapella. Gegn því
mæla eldstæðin. Mögulegar túlkanir á húsinu taldi Kristján vera baðhús, bæði vcgna
cldstæðanna og nálægðar við vatnsuppsprcttu, cn cldhús kæmi líka til greina. Eldhús
í sérbyggingum hafa t.d. fundist við uppgröft að ísleifsstöðum í Borgarfirði (M.Stcn-
berger 1943) og í Herjólfsdal í Vcstmannaeyjum (Margrét Hermannsdóttir 1982).
Vandinn við báðar þessar túlkanir er þó sá, að hvergi nærri tóftinni er vitað til að
verið hafi bæjarhús sem hún gæti hafa tilheyrt. Túlkun hennar stcndur því enn opin.