Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Blaðsíða 28

32
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
skiljanleg orð. Þó vantar þá ekki með öllu, þannig að ekki er hægt að
ímynda sér texta sem sleppt hefði verið sérhljóðunum úr.
Nú eru þess ýmis dæmi að rúnaristur séu „á dulmáli" sem fengið er
til dæmis með því að rita stafinn á undan eða eftir þeim sem í raun
stendur í orðinu.7 Eftir að hafa gefist upp á að fá vit út úr rúnunum eins
og þær stóðu, reyndi ég því að setja næstu rún á eftir í rúna“stafrófmu“,
fúþarkinum, í stað þeirra sem skrifaðir voru og þá hina næstu á undan.
Ekki gaf það heldur skiljanlegan texta, og ekki fremur þó reynt væri
með aðra rún á undan eða á eftir og þriðju á undan eða á eftir. Þá gat
hugsast að sá, er rúnirnar skar, hefði haft stafaröðina í latnesku stafrófi
í huga, þó hann skæri rúnir, og var því einnig reynt að víxla stöfum í
stafrófinu á sama hátt. En engin af þessum aðferðum breytti stafarun-
unni á rúnakeflinu frá Stóruborg í neitt sem hægt væri að lesa.
Rúnaristu þessa hef ég sýnt eða sent ýmsum þeim er mér gat dottið
í hug að kynnu að geta ráðið gátuna. Þá hefur verið birt teikning af
áletruninni í rúnablaði, sem gefið er út í Noregi 8, en engin ráðning
hefur þó borist enn.
Reyndar hefur prófessor Jonna Louis-Jensen í Kaupmannahöfn bent
mér á það (í bréfi dags. 21.8.1985) að stafaröðin KRHKAHIANI væri
fengin með því að víxla stöfum í fuþarkinum á ákveðinn hátt. Röð rún-
anna er venjulega höfð þessi: fuþork hnias tbmly. Þetta er „stafrófið"
og gengur tíðum undir nafninu fuþark eða fuþork, eftir fyrstu
stöfunum sex. Stafaröð eins og þá, sem er á annarri hlið rúnakeflisins
frá Stóruborg, má fá með því að fara ýmist eitt stafabil afturábak eða
tvö áfram í rúnaröðinni. Það er eins og byrjað hafi verið með því að rita
rúnina k, síðan rituð næsta rún á undan, r, því næst sú þarnæsta á eftir
r, það er að segja h. Síðan er rituð rúnin næst á undan h, það er k, og
næst sú þarnæsta á eftir k, það er að segja n. Enn er nú farið eitt bil til
baka og ritað h og síðan tvö áfram og ritað i, síðan aftur eitt til baka,
n, og tvö áfram, a, eitt til baka, i. Hér er spýtan brotin uin staf sem gæti
verið s. Með sömu aðferð hefði framhaldið orðið satsbtmblmyl. Ekki
treysti ég mér til að giska á hvað rúnaristarinn hefði síðan gert, þegar
komið var á enda rúnaraðarinnar. Ekki get ég heldur stungið upp á
neinni skýringu á því, að byrjað var á rúninni k. Ólafur Halldórsson við
Stofnun Árna Magnússonar skoðaði rúnaristuna einnig og var sammála
Jonnu Louis-Jensen að á annarri hlið væri víxlað stöfum í rúnastafrófmu.
7. Aslak Liestöl, Magnús Már Lárusson: Lönskrift. Kulturhistorisk leksikon for nordisk
middelalder XI 146-149. Erik Moltke: Runerne i Danmark, bls. 104-105.
8. „Et nyfunn fra Island". Nytt om runer, nr. 1 1986, bls 6.