Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Blaðsíða 73

RITAÐAR HEIMILDIR UM PAPA A ÍSLANDl
77
Maður hét Ketill inn fíflski, son Jórunnar manvitsbrekku, dóttur
Ketils flatnefs... .hann var kristinn... .Ketill bjó í Kirkjubæ. Par
höfðu áður setið papar, og eigi nráttu þar heiðnir menn búa.23
Síðan segir að Hildir Eysteinsson vildi færa bú sitt í Kirkjubæ eftir
Ketil dauðan og hugði að þar mundi heiðinn nraður mega búa. En er
hann kom nær túngarði, varð hann bráðdauður; þar liggur hann í
Hildishaugi.24
Ekki verður nú með vissu vitað um uppruna þessarar sögu. Að sjálf-
sögðu gat Sturla haft hana úr Styrmisbók, en hvaðan Styrmir hefur þá
haft hana, hlýtur að verða hulið. Eins og sjá má, er þetta hálfgerð
kynjasaga. Það mætti hugsa sér, að nafn bæjarins, Kirkjubær, ætti ein-
hvern þátt í að sögn myndaðist um að papar hafi búið þar og jafnvel að
þar hafi alltaf búið kristnir menn. Petta er þó einnig ósannað mál, en
mér virðist alls ekki leyfilegt að taka þessa Landnámusögn sem örugga
heimild um papabyggð. Þess ber að minnast, að a.m.k. 350 ár eru frá
því að papar áttu að hafa búið í Kirkjubæ, þangað til að Sturla færir það
í letur. Þessi sögn fær engan beinan stuðning annars staðar frá og hlýtur
að verða látin liggja milli hluta.
Þær norrænu heimildir, sem geta um frumbyggð papa á íslandi fyrir
landnámsöld, eru ekki margar. Ef dregið er saman það sem frá er greint
hér að ofan, verður niðurstaðan sú, að allar eigi þær beint eða óbeint
rætur að rckja til íslendingabókar Ara og bæti svo til engu við frásögn
hans. Að því er tekur til norrænna heimilda um papa á íslandi, höfum
við þá í rauninni aðeins frásögn Ara, og vaknar þá eðlilega sú spurning,
hvers eðlis þessi frásögn sé, hvort líkur séu til að henni sé treystandi
sem sögulegri heimild, hvaðan hafði Ari þessa vitneskju, eru nokkur
ytri eða innri rök, sem eitthvað geta sagt um sögulegan áreiðanleika
sagnarinnar?
Fáar tilraunir hafa verið gerðar til þess að komast aftur fyrir Ara um
þetta atriði, enda ekki fýsilegt. Þó hefur Hermann Pálsson reynt að
benda á hvaðan Ari hefði getað fengið papafróðleik. Hermann gerir þá
ráð fyrir að Ari hafi ritað Frumlandnámu og sagan um papa í Kirkjubæ
hafi verið þar, en heimildarmenn að því muni vera Kirkbæingar þeir,
sem raktir eru frá Katli fíflska til Kolbeins Sighvatssonar, sem verið
hefur samtímamaður Ara.25 Þetta getur vitaskuld verið rétt, en það
23. Ibid, bls. 322-324.
24. Ibid, bls. 326.
25. Hermann Pálsson 1965, bls. 114-116.