Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Blaðsíða 76

80
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
tekið frá Iona. Beda taldi sjálfan heilagan Kólumba postula Norður-
Pikta, og munu mcnn hallast að því, að rétt sé hermt hjá Adamnan um
sendiför Kormáks frá Iona til Orkneyja um 575. Á Kólumba að hafa
komið því í kring við Brude Piktakonung, að hann gæfi undirkóngi
sínum á Orkneyjum fyrirmæli um að leyfa Kormáki að fara með friði
til Orkneyja. Þetta mætti vel vera rétt með farið, en hvað sem því líður
má telja víst, að eyjarnar hafi kristnast frá Iona ekki allfjarri alda-
mótunum 600. Má þá gera ráð fyrir, að kristni hafi fest þar rætur á
næstu árum og áratugum og mætti þá búast við að finna þar merki eftir
hina sérkennilegu keltnesku kirkju, sem þá hefur fengið að dafna þar
með friði í um það bil tvær aldir.
Einna eftirtektarverðastar minjar hinna kristnu Pikta á eyjunum eru
steinar með klöppuðum myndum eða táknum, sem sum eru péttnesk í
eðli, önnur af kristnum uppruna og skyld sambærilegum minnis-
merkjum í keltnesku kirkjunni almennt. Slíkir steinar eru ekki margir,
en þeir hafa fundist bæði í Orkneyjum og á Hjaltlandi, og má nefna sem
dæmi steininn frá Birsay í Orkneyjum, og Papil-steininn eða Burra-
steininn frá Hjaltlandi. Frægur er einnig hinn svo nefndi Bressay-steinn
frá Hjaltlandi, talinn allmiklu yngri en hinir og ekki gerður fyrr en nor-
rænir menn voru farnir að láta til sín taka á eyjunum. Ekki er talið með
öllu víst, að allir þessir keltnesk-péttnesku myndsteinar séu trúarlegs
eðlis, en flestir munu þó áreiðanlega vera það, eins konar legsteinar eða
bautasteinar. Þykir ekki nauðsyn til bera að geta þeirra nákvæmlega eða
lýsa þeim öllum hér, en þeir eru fyrir það merkastir í þessari rannsókn,
að talið er að í Færeyjum hafi fundist nokkrir steinar, sem séu af sama
toga spunnir og séu til vitnis um að einhver byggð kristinna manna hafi
verið þar fyrir norræna tímann.3
Meðal þeirra minja, sem mjög tengjast keltnesku kirkjunni, eru
bjöllur. Nokkrar slíkar hafa fundist á skosku eyjunum og einnig á ír-
landi.4 Þó að bjöllur þessar séu misjafnar að stærð, eða allt frá tæpum
3. Sjá t.d. R. Radford 1983. Lýsingu á þcssum stcinum cr að finna í F.M.C. Kcrmodc
1930-31, þar scm hann telur cngan vafa á því, að þcir bcri keltnesk einkenni, en þorir
ckki að fullyrða, að þeir gcti ckki verið frá norrænum tíma. Bendir hann í því sam-
bandi á rnjög áþckka steina scm fundist hafa í Grænlandi ( P. Nörlund 1924, bls. 193-
4). Nýlcgar rannsóknir á Orkncyjum (A. Ritchie 1977) virðast benda til þess að Piktar
og norrænir menn hafi haft samskipti sín á milli. Ef þctta er rétt, skapast sá mögu-
lciki, að stcinar mcð kristnum táknunt gcti vcl hafa vcrið gcrðir undir kristnum
áhrifum á þcim tíma, er norrænir menn voru enn heiðnir, eða síðar en hingað til hefur
verið talið (R.B.K. Stcvenson 1981).
4. Um þctta cfni sjá t.d. J. Anderson 1881, bls. 167-215, og nýja úttckt á írskum bjöllum
hjá C. Bourke 1980, bls. 52-66.