Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Page 113

TÓFT UNPIR HELLISBJARGI
117
Sumarið 1967 gerði Gústaf Gíslason tilraun til að grafa niður þar sem
hann taldi sig helst muna hvar spýtnabrotin hefðu fundist, en því miður
tókst honunr ekki að finna þar neitt.6
Rannsókn tóftarinnar undir Hellisbjargi
Rannsóknin fór fram í þremur áföngum, það er sumurin 1967, 1971
og 1981. Eins og áður segir, mótaði býsna vel fyrir tóftinni að ógröfnu,
og sáust fjórir veggir hennar sem upphleyptir í mýrinni.
Fyrsta sumarið var ekki gert annað en grafa upp dálitla sneið neðst
eða vestast í tóftinni í því skyni að gera fyrstu könnun á hvers eðlis hún
væri. Það kom þá strax í ljós, að rniklir grjótveggir leyndust undir gras-
rótinni, að kolagólf var í tóftinni og að hún var allmiklu eldri en frá
1362, því að hvíta gjóskulagið lá sýnilega yfir henni allri, í nokkurri
hæð frá gólfi og yfir um veggi. Var þessi vitneskja látin nægja í bili, en
sýnt var, að ekki yrði tími til að grafa upp rústina á þessu ári 1967. í
Papeyjarför 1969 var ekki heldur hreyft við henni sökum tímaskorts.
Sumarið 1971 var það von manna, að þá entist tími til að ljúka við
rannsókn tóftarinnar, en svo fór þó ekki, meðal annars vegna mjög
óhagstæðs veðurs. Þó tókst að rannsaka tóftina að verulegu leyti innan
veggja, en látið nægja í bili að kanna hana aðeins upp á innri brúnir
veggjanna. Varð sá flötur 4 X 5 m eða 20 fermetrar. Þó að sýnilegt væri,
að grjót væri mjög hrunið úr veggjum og allavega úr lagi fært, var ekki
lireyft við því að sinni, heldur mælt og teiknað eins og það var, þegar
búið var að grafa ofan af því. Sýnt var þetta sumar, að bctur yrði að
vinna ef duga skyldi, og leið nú langur tími þangað til færi gafst á fram-
haldi, en þar kom þó sumarið 1981.
í þessum þriðja áfanga var þegar í stað ákveðið, að óhjákvæmilegt
væri að íjarlægja allan jarðveg ofan af veggjunum og einnig fyrir utan
6. Þcssi brot hafa óneitanlega valdið hcilabrotum, og verið tengd hugsanlegri veru papa
í eynni. Eitt þeirra (P10 í fundaskrá), var sent til aldursgreiningar í Stokkhólmi.
Viðurinn var greindur sem Picea sp. (líklega abies), sem er greniviðartegund og er þar
nreð að öllum líkindum um rekavið að ræða. Aldursgreiningin, AD 1690 +— 245,
gefur aldur trésins frá því að það var fellt, en ekki aldur þess í notkun. Þessi niður-
staða bendir til þess, að krossarnir, sem sum brotin virðast óneitanlega vera úr, hafi
ckkcrt mcð hugsanleg frumkristin umsvif, þ.e. vcru papa í eynni að gera.
í þessu sambandi má benda á þann sið sem tíðkaðist í Noregi allt fram á þessa öld,
að setja skyldi lítinn trékross við vatnsuppsprettu í hvert skipti sem drukkið var úr
honum eða vatn sótt í hann (K. Vistcd 1923, bls. 280). Mætti hugsa sér, að kross-
brotin í Papey, rétt við vatnsbólið, séu þannig til komin.