Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Page 164

168
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
heldur kannaðir, nema þar og auk þess framveggur vestur frá dyrum.
Öllum moldum var mokað norður fyrir húsið, þ.e. að húsabaki. Þegar
lokið var rannsókn, þótti rétt að lofa tóftinni að standa opinni gestum
til augnayndis. Var því fyllt upp í skörðin sem grafin höfðu verið
gegnum gaflhlöðin og jafnað snoturlega úr moldunum að húsabaki.
Voru Papeyjarsystkin ánægð með þennan frágang. Tekið skal fram að
fýsi einhvern einhvern tíma að kanna nánar minjarnar undir og austur
af gaflhlaði, þá mundi þess enn kostur. Þarf aðeins að moka upp austur-
endann af langskurðinum.
NIÐURLAG
Ljóst er af úttekt þeirri á mannaminjum í Papey, sem gerð er hér að
framan, að byggð komst snemma á í eynni, eða e.t.v. þegar á 9. öld.
Elst virðist vera tóftin undir Hellisbjargi. í henni fundust merki um
eldsnotkun, en engir munir. Þó að hún sé líklegust byggðaleifa þeirra
sem er að finna í eynni, til að hafa tilheyrt pöpum, varð ekki sýnt fram
á að svo væri, og hafa rannsóknir í Papey því hvorki sannað né afsannað
sagnir um veru papa á íslandi fyrir komu norrænna manna þangað.
Tóft þessi, sem liggur fast upp við vatnsuppsprettu, gæti hafa þjón-
að sem baðhús. Þegar uppsprettan var gerð að brunni í kringum
1930, fundust þar spýtur, sem virtust vera úr litlum trékrossum (27.
mynd), af svipaðri gerð og fundist höfðu, m.a. í kirkjugarði norrænna
manna á Herjólfsnesi í Grænlandi. Fundur þessi glæddi óneitanlega
vonir um að sanna mætti veru írskra einsetumanna í eynni. Ein spýtan
hefur verið geislakolsaldursgreind og gaf sú greining mjög ungan aldur.
Bendir það til þess, að krossar þessir hafi ekkert haft með kristna
einsetumenn að gera. Svipaðir krossar hafa fundist við uppsprettur t.d.
í Noregi, og eru þar til merkis um mikilvægi vatnsbóla fyrir lífsafkomu
manna. Gætu krossarnir í Papey hafa þjónað svipuðum tilgangi.
Rannsókn þessi hefur leitt eftirfarandi í ljós hvað varðar minjar þær
sem nú bera örnefni tengd pöpum eða írum. Ljóst er, að Papatættur
voru í notkun fyrir 1362. Hins vegar virðist tóftin ekki vera eftir
mannabústað og örnefnið virðist vera komið til eftir 1879. Ætla má, að
hér sé um að ræða útihús einhvers konar, sem tilheyrt hefur elstu byggð
í eynni.
Við svonefnda írskuhóla fannst ein lítil tóft. Hefur hús það sem hér
stóð verið byggt eftir 1362, og hefur sennilega verið kindakofi. Sagnir
þær sem tengja þessa tvo staði írskum einsetumönnum virðast því vera
úr lausu lofti gripnar.