Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1988, Page 21

MANNVIRKIÐ í REYÐARVATNSÓSl
25
1885.1,4 í því er líklega farið að dæmi Jóns forseta en ekki er orðið alls
kostar heppilegt því að það veldur að menn blanda saman háfum sem
eingöngu voru gerðir af neti (netpokum), án „grindar", og veiðitækjum
eins og teinunr og rúsum sem gerð voru af neti sem þanið var með
svigum eða bogum. Háfur hefur væntanlega verið hafður í Hvítá hjá
bænum Háfí sem var í eigu Reykholts. Er óvíst að þurft hafi grjótgarða
í tengslum við háfa.',:>
Hér á landi nota veiðifróðir menn orðið rúsa um gildrur. Orðið á
engan þegnrétt í málinu en hins vegar teinur eins og fram kemur í
Grágás og skjölunum frá 1325 og 1512 um Gljúfurá. Par sem munur á
teinum og rúsum er svo lítill, mætti etv. nota orðið teinagildrur um
hvort tveggja. Lagt hefur verið til að nefna rúsu bogagildru og mun ég
nota orðið á meðan ekki er völ á öðru betra.56
Veiðigildrur virðast vera farnar að ryðja sér til rúms hérlendis á seinni
hluta 19. aldar að erlendum fyrirmyndum og má vera að þekking á
bogagildrum hafi borist Borgfirðingum frá Noregi árið 1854. Þetta
þyrfti að kanna miklu nánar. En bilið milli garðs og hólnaa í Reyðar-
vatni bendir til að þarna kunni að hafa verið sett veiðivél og kemur
bogagildra einna helst til greina.
Jón Jónsson veiðimaður sem átti heima á Gullberastöðum um 1890
hafði eftir gömlum mönnum að Snorri Sturluson hefði látið gera garð-
ana í Reyðarvatnsósi en Kristján Þorsteinsson frá næsta bæ, Oddsstöð-
um, hélt því fram að Lunddælingar hefðu hlaðið garð í ósinn snemma
á sjötta áratug 19. aldar. Hér hefur verið reynt að færa rök fyrir því að
hvort tveggja geti verið rétt, lagður hafi verið garður í ósinn upp úr
1854 og til hans hafi verið nýttar leifar af garði Reykholtskirkju, svo-
nefnd ástemma, sem vel er líklegt að Snorri Sturluson hafi látið nota til
silungsveiða.
54. Sbr. Andvari 11 (1885), bls. 128.
55. Sandcrson, S.F., „Haaf-nct or Havc-nct: A Contribution to thc Study of Northcrn
Cultural Connections". The Fifth Viking Congress, Tórshavn, July 1965 (1968), bls.
133-40.
Um svoncfnda stauraháfa almcnnt, sjá Guðni Þorsteinsson, Fiskveiðar og vciðarfæri
(1980), bls. 55-6.
56. Dæmi um rúsu er að sögn Einars Hannessonar á Veiðimálastofnun í riti Jóns Kristjáns-
sonar, Veiðigildrur í ám og vötnum (Vciðimálastofnunin. Fjölrit 30, 1981), bls. 15 cn þar
nefnist veiðitækið bogagildra og er ótengt garði. Orðið cr ekki heppilegt af því að
teinur hafa líka (oftast) boga og gætu eins nefnst þcssu hciti vegna gerðar sinnar.