Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1923, Side 92

92
Hákon Finnsson
fyrir nokkru liðinn sá tími, sem helst mátti vænta þess, en
þegar á málið er litið, er sjálfsagt að reyna að sitja sig sem
best í spor hjúanna, enda ætti það að vera hægt fyrir þá,
sem lengi hafa verið í stöðu þeirra áður, eins og er um
marga bændur.
Við íhugun málsins er von að fram komi ýmsar spurn-
ingar svo sem:
Er þjóðijelagið ríkara vegna breytingarinnar, sem orðin
er, og þá sjerstaklega vinnulýðurinn ?
Líður verkafólki (að undanskyldum hjúum) betur eða er
það ánægðara?
Hvcrt ástandið, hið eldra eða núverandi, mun affarasælla
fyrir þjóðina?
Hjer eru nú ekki gögn fyrir hendi, eða rúm til að ræða
þessar spurningar að mun.
Af einu er þjóðin orðin auðugri en áður, en það er
reynslu, sem hefur þó kostað mjög mikið. Vafasamara er
um meiri eign í þekkingu og mannkostum, og um eignir í
krónutali, þegar skuldirnar eru dregnar frá og peningagildi
metið jafnt og áður. En fyrirsögn hefði það þótt fyrir 30
árum, að skuldirnar yrðu orðnar eins miklar nú, eða meiri
en allur þjóðarauðurinn var metinn þá.
Og svo er á það að líta, sem er þó geigvænlegast, að
tekjustofnarnir megna nú ekki að bera uppi opinberu út-
gjöldin og blasir því við fjárhagslegt hrun, basl og fram-
kvæmdaleysi þegar á næstu árum, ef ekki er bráðlega að gjört.
í’etta er alveg hræðilegt ástand fyrir smáþjóð, sem er
nýbúin að taka á sig ábyrgð af stjórnarlegu frelsi, og ekki
hefur í mörg hundruð ár komið nærri hernaði eða þurft að
leggja fje í þá hítina, sem öðrum þjóðum hefur veitt örðug-
ast að fylla.
Ef fólkið hefði að mestu verið kyrt í sveitunum, væri
áreiðanlega ekki svona komið, og þótt segja megi að ekki
þýði að sakast um orðinn hlut, er hann þó til viðvörunar og
nógu er reynslan dýr samt, þótt hún sje notuð til að læra af
henni.
Ekki mun því að heilsa, að almenningur við sjóinn sje
ríkari, líði betur eða sje ánægðari, og ber margt til
þess. Þótt stöku menn hafi komist í góð efni, eru þó hinir
miklu fleiri, sem búa við fremur þröngan kost, og eiga eng-
an arðbæran höfuðstól. Hjá mörgum heimilisföðurnum er
fjölskyldan og allar eigurnar innan sömu veggja, og gott þeg-
ar veggirnir eru með, en sbúðin (þ. e. sölubúðin) er búrið«.