Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1923, Side 170

7°
Nokkur orð um hinn íslenska Faust.
Johann Wolfgang Goethe, Faust. Sorgarleikur. Fyrri hluti.
íslenzkað hefir Bjarni Jónsson frá Vogi. Reykjarvík. Bókaverzlun Sig-
fúsar Eymundssonar 1920.
I.
Mjer þykir líklegt, að mörgum hafi þótt kynlegt, að sjá höfuðstað
íslands kallaðan Reykjarvík á titilblaði hinnar íslensku þýðingar Fausts,
enda verður naumast sagt, að þörf sje á að vekja þá orðmynd upp aftur
eftir margra alda dauða. En atriðið felur, þótt lítið sje, í sjer heila
stefnuskrá. Lesandanum er hjer boðað með einum bókstaf, að í þessu
riti muni forneskjan sett í öndvegi, ekki fyrir neina yfirburði, heldur af
því einu, að hún er forneskja. Og það er skjótast frá að segja, að í því
efni mun enginn lesandi þurfa efndanna að frýja.
Jeg læt ósagt, hversu margir íslenskir lesendur muni skilja þvílík nátt-
tröll meðal orða málsins og þessi: atall (1857)1), bekkur (o: lækur 3882),
fara einhverju (1231, 1578), herðimaður (2115), hjarni (665), hörmugur
(1766), íð (506. sbr. íðsveinn 2934 og bls. 45), innfjálgur (490, 1999,
2718), munnskálp (3050), sinni (=: fylgd 1260), snarla (2281), stæra
(1439), svefja (2665), varða (= gæta 2094), verki (3354), þryngva (4016),
öngbýli (3355) En jafnvel þó að gert sje ráð fyrir, að þorri lesanda
ráði þessar gátur, annaðhvort af sínu eigin hyggjuviti eða með fulltingi
orðabókanna, þá fer því fjarri, að vel sje fallið, að fylla Faust með öðru
eins torfi. Orðaval, sem leiðir hugann til sögualdar og eddukvæða, gæti
ef til vill sómt sjer einkar vel í þýðingu á Beowulf. í Faust verður það
ekki til annars en að gera þær persónur, sem þannig tala, að sjervitringum.
Nú kynni góðfús lesandi að segja sem svo, að þessi orð, sem talin
voru, og önnur þvílík, nái betur þeim hugtökum, sem fyrir þýðandanum
vöktu, en nokkur orð, sem nú eru tíðkuð, og sje því ósanngjarnt að fetta
fingur út í þau. Látum þá svo vera. En hverja aðra ástæðu en ófrjóa
aðdáun forneskjunnar getur sá hinn sami þá fundið fyrir því, að notaðar
eru orðmyndir eins og máttigur (51, 619, 762), nauðigur (1245), þeir
megu (= mega 425, 2187), að þurfu (1514; myndin er ranglega fyrnd, ef
það er ekki prentvilla), hveim (nzhverjum 515, 1830), sjem (= sjeum
4161), værim (4565), viður (=við 3163), há (= háa 404, 2085), kon-
ungr (2841), bölvaðr (1599), búnaðr (1541) o. fl. Og með hverju vill
hann bera í bætifláka fyrir þær gildrur, sem þýðandinn leggur hvað eftir
annað fyrir lesendur sína með því að nota algeng orð í alt öðruin merk-
ingum en nú eru lagðar í þau. Pað er ekki víst, að allir átti sig á að
efstur er sama og síðastur (934), arður sama og plógur (1598), vega
sama og íhuga (1707), grœðari sama og garðyrkjumaður (310), að geta
merkir að fá (569, 707, 1756), en fyrir hina núverandi merking þess er
[) Talan á við vísuorð í leiknum.