Réttur - 01.01.1955, Side 93

RÉTTUR
93
Það, sem fyrst vekur eftirtekt er það, að í árslok 1946 eru aðeins
5 millj. 282 þús. kr. í útlánum í þessum þremur stofnlánadeildum
landbúnaðarins. Nú skal þess að vísu getið, að skortur efnisvara
á stríðsárunum dró úr framkvæmdum þá, og efnahagur bænda-
stéttarinnar fór einnig nokkuð batnandi, en það dró úr lánaþörf-
inni. En þegar hér var komið, var hálft annað ár liðið frá stríðs-
lokum enda kom í ljós að þeir sem á annað borð höfðu með hönd-
um verulegar framkvæmdir, s. s. nýbyggjendur, voru hreint að
sligast vegna lánsfjárskorts. Og eitt var það enn, sem dró úr
bændastéttinni með að hefja ræktunar- og byggingarframkvæmd-
ir á þessum árum í miklu stærri stíl en gert var. Það voru hinar
sífelldu prédikanir margra forvígismanna hennar um að verð-
bólgan þáverandi mundi allt sliga og bezt væri að bíða með allar
framkvæmdir, þangað til verðlagið lækkaði og heimurinn kæmist
aftur í sitt gamla horf. Það er ótalið tjón sem margur bóndi hefur
beðið af því, að hlíta slíkum ráðum á þeim tímum, og mikil
ábyrgð þeirra, er áhrifum beittu í þessa átt.
En á árunum 1945 og 1946 var undirbúin og samþykkt löggjöf,
sem algjörlega hefur brotið blað í framkvæmdasögu landbúnað-
arins. Það eru, sem fyrr segir, lögin um landnám og nýbyggðir
og endurbyggingar í sveitum og lögin um Ræktunarsjóð. Hin
síðarnefndu náðu að vísu ekki samþykki fyrr en 1947, og voru
þá að vissu leyti lakar úr garði gerð en til var stofnað með frum-
varpinu sem lagt var fram á haustþinginu 1945. En úr skýrslunni
má fyllilega lesa árangur þessara lagasetninga. Hann er sá að á
þessum 8 árum hefur útistandandi lánsfé þessara deilda vaxið
um 135 millj. kr. enda kann íslenzk búnaðarsaga aldrei fyrr að
greina frá slíkum framkvæmdum sem þessi ár. Skýrslan sýnir
að fyrstu árin kom örastur kippurinn í íbúðarhúsabyggingarnar,
en síðari árin hafa útihúsabyggingar og ræktun meira færzt í
aukana. Enda hefu dregið úr byggingum íbúðarhúsa á eldri jörð-
um hin síðari ár, og þær færst því meira yfir á nýbýlin. Stafar
það þó alls ekki af því að verkefni endurbygginganna sé lokið,
heldur er þar einmitt mjög mikið verk óunnið, eins og fyrr er
sagt. Þessi samdráttur stafar einfaldlega af því, að nú er bygg-
ingarkostnaður orðinn það hár að flestir hika við að leggja í
byggingarframkvæmdir meðan mögulegt er að búa í gömlu íbúð-
unum, þótt þær á engan hátt geti talizt viðunandi. En þetta at-
riði, að framkvæma ekki nauðsynlegar umbætur jafnótt og þeirra