Andvari - 01.01.1979, Side 62

60
VILHJÁLMUR Þ. GÍSLASON
ANDVARl
]ónas Guðlaugsson var útlagi, sem hvarf frá ættjörð sinni, vonsvikinn, en
stórgeðja og kröfuharður, út í erlenda óvissu. Hann taldi sig vera að kveðja „hinn
hagspaka, kvíaða hóp - nú lcveð ég þig, jórtrandi friður.“ Hann kvað líka:
ég veit, ad þid kallið mig villtan glóp,
ég veit, að þið hrópið mig niður.
En hann trúði á sigur sinn og hinn nýja tíma, og honum varð að trú sinni á
furðulegan hátt.
Jónas Guðlaugsson kynntist einnig ýmsum dönskum rithöfundum, einkum
Harry Soiberg og þýddi eftir hann. Hann þýddi einnig Mariu Grubbe eftir J. P.
Jakobsen. Hann var um skeið blaðamaður við jafnaðarmannablað í Kaupmanna-
höfn og ferðaðist nokkuð um Evrópu. Hann hélt áfram að yrkja nokkuð á íslenzku
og láta íslenzk mál til sín taka.
Hin dönsku kvæði hans bera víða greinilegar menjar síns íslenzka uppruna,
bæði í efni og formi. I ýmsum kvæðum notar hann íslenzkar bragreglur eða til-
brigði og af miklu meiri lipurð en venjulega var hjá þeim dönsku skáldum, sem
brugðu þessu fyrir sig, frá Oehlensohlæger og til Johannesar V. Jensens. Ymislegt
í mvndum og líkingum dönsku kvæðanna sver sig einnig í íslenzka ætt, minnir t. d.
á Vetrarkvæði Bjarna Thorarensens. Undir sumum kvæðunum óma tónar Stein-
gríms Thorsteinssonar.
Sumir hafa haldið, að Jónas Guðlaugsson hafi einungis verið bráðþroska, en
mundi hafa brunnið út fljótlega, þó að honum hefði enzt aldur. Þetta held ég ekki.
1 kvæðum Jónasar var augljós framför bæði í formi og efnismeðferð.
Hins vegar var skáldgáfa Jónasar Guðlaugssonar rnjög greinilega ljóðræn gáfa,
en ekki sagnræn. Þessvegna eru sögur hans, þótt rnargt sé gott í þeim. upp og ofan
veikari en kvæðin. Þær eru: Sólrún og biðlar hennar, Breiðfirðingar og Mónika.
Sú saga gekk um Jónas Guðlaugsson, að eitt sinn er hann var spurður þess, um
hvað ætti að fjalla saga sem hann hafði í smíðum, þá sagðist hann ekki vita það,
en hún á að vera eldur, eldur, eldur.
I Jónasi Guðlaugssyni var nteiri eldmóður en í flestum jafnöldrunt hans. Eg
þekkti hann h'tið persónulega, hann var cldri en ég, en minnist þess, að hann kom
oft heim og ræddi bæði áhugamál sín og andstreymi, og var hvorttveggja yfrið
nóg. Félagi hans um Tvístirnið Sigurður frá Arnarholti hefur sagt í gömlu bréfi
til mín um samskipti þeirra og viðtökurnar, sem bókin fékk: „Hrós fengum við,
kærkomið báðum, en mitt af Þorsteini Erlingssyni örar úti látið og af Guðmundi
skólaskáldi frá Hrólfsstaðahelli. En nú kemur hið höfðinglega frarn hjá Jónasi
í fegurstu mynd, hann gladdist af mínum hlut öfundlaust.“ Ég hef heyrt fleiri lofa
lónas Guðlaugsson sem góðan dreng og glaðan, góðan í deilum og sáttfúsan og
glaðan í basli sjálfs sín og þó öran. Hann átti skáldaskap.
Eitthvert mesta og bezta kvæði Jónasar Guðlaugssonar er Det islandske Folk,
sem séra Matthías sneri á íslenzku, og metur Jónas Guðlaugsson þar land sitt og
sögu, fátækt og menningarauð og frelsiskröfur. Það er snjallt kvæði og svip-
mikið. Hér fara á efúr nokkur erindi úr kvæðinu, fyrst 2. erindið;