Andvari - 01.01.1979, Blaðsíða 69

andvari
HALLÆRI OG HNEYKSLISMÁL
67
fólkið allt í mislingunum, og þess vegna væri á mörgum heimilum hungurdauði
yfirvofandi.
Sem von var, voru blaðalesendur í Englandi orðnir alveg ruglaðir, og vissi
enginn, hverju mátti trúa. En samt dró ekki verulega úr hallærisgjöfum fyrr en
annar íslendingur skarst í leikinn. Guðbrandur Vigfússon var ugglaust bezt
þekktur og mest virtur íslendingur síns tíma í Englandi. Það var ekki fyrr en
1884, að hann var skipaður prófessor extraordinarius í íslenzku og skyldum
fræðum við háskólann í Oxford, en 1882 hafði hann lengi verið „Fellow" í
Kristskirkjukollegíinu í Oxford, og útgáfa hans á Sturlungu o. fl. og ennfrem-
ur íslenzk-enska orðabókin mikla höfðu gert hann frægan meðal lærðra manna.
Guðbrandur hafði ekki komið heim til íslands i allmörg ár, en hann skrifaðist
á við marga vini á íslandi. „Hann var og stoltur fyrir íslendinga og vi'ldi þeir
dygðu vel og bæru sig karlmannlega," eins og Jón Þorkelsson komst að orði
(Merkir íslendingar I, 259).
í Tlie Times 13. október, það er að segja þegar Eiríkur Magnússon var búinn
að skipa upp um 800 sekkjum af korni á Djúpavogi og var kominn til Revkjavík-
ur, birtist alllangt fréf frá Guðbrandi (þýtt í Skuld 10. nóvember 1882). Þar segir
hann, meðal annars, að hann hafi verið beðinn í ágúst að ganga í samskota-
nefndina. „En ég gaf því engan gaum, af því að ég var fullviss um, að upp-
lýsingarnar gátu ekki verið sannar, og svo grunaði mig líka, að eitthvað kynni
að liggja undir.“ Hann liarmar trúgirni ensks almennings, sem lætur hafa út
úr sér peninga, og örlæti Hafnarbúa, sem sýna Islendingum samúð, en þekkja
alls ekki hag þeirra. Hilmar Finsen telur hann hafa litla íslenzkukunnáttu og of
lítinn tíma til að sinna málum Islendinga, þar sem hann sé líka dómsmálaráð-
herra í Danmörku. Guðbrandur bætir því við, að þótt Eiríkur Magnússon kæmi
aftur frá Islandi með fangið fullt af eiðfestum haHærisvottorðum, þá mundi
bann heldur kjósa að trúa Jóni Hjaltalín, sem hann telur framúrskarandi
sannorðan, nákvæman og vel kunnugan urn ástandið. (Hann nefnir það ekki,
að þeir Jón Hjaltalín voru þremenningar — sjá 'bréf frá Jóni til Guðbrands 16.
janúar 1875, Bodleian MS Icelandic d. 1.)
í greininni hrósar Guð'brandur mjög binu frumstæða, en holla líferni Is-
lendinga, sem bara spillist af áhrifum útlendra vara og siða, og fullyrðir, að
fólkið, sem útlendingum sýnist fölt og magurt, sé svona af eðli sínu og alls ekki
af hungri. Hann hælir og mjög vaxandi sjálfstæði þjóðarinnar og framförum
hennar í verzlunarmálum og fiskiðnaði, sem leitt hafa til þess, að nóg sé í
landssjóði til að verjast hallæri. Loks lýsir hann meirihluta prestanna í af-
skekktum héruðum sem drykkfelldum aumingjum, sem óæskilegt og jafnvel
osanngjarnt væri að trúa fyrir úthlutun peninga.
Jón Þorkelsson kemst m. a. svo að orði í Merkum Islendingum (I, 260):
»Vottur er það um traust á Guðbrandi, að undir eins og hann hafði ritað gegn
hallaerisgjöfunum 1882. þvertók fyrir allar gjafirnar." Nú sýndist mönnum aug-