Andvari - 01.01.1979, Blaðsíða 84

82
HERMANN PÁLSSON
ANDVARI
að þar getur ekki verið um tilviljun að ræða: annað tveggja hefur hún haft áhrif
á sögurnar ella þær á hana. Þegar svo hagar til, að Stjórn hefur kafla sem á sér
ekki hliðstæðu í latneskri gerð biblíunnar (Vúlgötu), en er þó náskyldur ein-
hverri frásögn af íslenzkri eða norrænni hetju, má vel vera, að sagnahöfundar
hafi haft áhrif á þýðinguna. En á hinn bóginn þarf naumast að draga í efa, að
söguhöfundur hafi tekið sér Stjórn til fyrirmyndar, ef hún fylgir latneska text-
anum og er um leið samhljóða íslenzkri fornsögu.
Mönnum hefur lengi verið Ijóst, að lýsing Egils sögu á vopnabúnaði Þórólfs
Skallagrímssonar í orrustunni á Vínheiði er skyld frásögn Stjórnar af Golíat (sbr
t. a. m. orðabók Fritzners), en þessir kaflar hljóða svo:
Þórólfur var svo búinn, að hann hafði
skjöld víðan og þykkvan, hjálm á
höfði allsterkan, gyrður sverði því, er
hann kallaði Lang, mikið vopn og gott.
Kesju hafði hann í hendi; fjöðrin var
tveggja álna löng og sleginn fram
broddur ferstrendur, en upp var
fjöðrin breið, falurinn bæði langur og
digur, skaptið var eigi hærra en taka
mátti hendi til fals og furðulega digurt;
járnteinn var í falnum og skaptið allt
járnvafið. Þau spjót voru kölluð
brynþvarar.
(Egils saga)
Til samanburðar við Stjórn er rétt að taka nýlega biblíuþýðingu í því skyni að
sýna viðauka í Stjórn, og væri þó æskilegra að bera saman við Vúlgötu sjálfa.
„Golíat .... hafði eirhjálm á höfði og var í spangabrynju, og vó brynjan fimm
þúsund sikla eirs. Hann hafði legghlífar af eiri á fótum sér og skotspjót af eiri á
herðum sér. En spjótskapt hans var sem vefjarrifur, og fjöðrin vó sex hundruð
sikla járns.“
Lýsingunum á vopnum þeirra Golíats og Þórólfs svipar svo mikið saman, að
hér hlýtur að vera um rittengsl að ræða. Þetta á ekki einungis við um skjöldinn
og fjöðrina, eins og ráðið verður af skáletruðu orðunum, heldur einnig um niður-
lagsorðin. Þekkti hinn forni þýðandi ritningarinnar Egils sögu, og jók hann við
lýsinguna atriðum þaðan? Lfm það skal ekki staðhæft að sinni, en skýringar-
greinar urn heiti vopnsins eru þess virði, að þær séu teknar til athugunar. Það er
mjög í anda Egils sögu að bregða fornum blæ á frásögnina með því að beita gömlu
heiti (brynþvara), þar sem þýðandi Stjórnar lætur sér nægja nafn á tilteknu vopni,
sem tíðkaðist um daga hans (bryntröll). Orðið brynþvari er mjög sjaldgæft.
Auk Egils sögu Skallagrímssonar kemur það fyrir í Egils sögu einhenda og Ás-
mundar berserkjabana: „Þeir börðust í Svíaskerjum við Lerserk þann, er Glamm-
aður hét. Hann átti kjörvopn, einn brynþvara, og mál i kjósa mann fyrir.“ I
Hrómundar sögu Gripssonar segir Hröngviður: „Mitt sv uð heitir Brynþvari, er
Golíat .......hafði eirhjálm gylltan á
höfði, brynju hafði svo harða sem sá
steinn er aðamas heitir; hún var svo
þung, að hún vó fimm þúsundir skill-
inga. Neðan af brynjunni hafði hann
brynhosur af eiri, eirskjöld gylltan á
herðum, bæði þykkan og víðan, spjót
í hendi af harðasta járni, svo þungt að
skaptið vó sex hundruð skillinga. Það
var svo vaxið, að fjöðrin var breið
upp af falnum, en slegin ferstrend
fram. Slíkt er nú kallað bryntröll.
(Stjórn)