Andvari - 01.01.1979, Page 85

andvari
TVHIR ÞÆTTIR UM EGILS SÖGU
8B
aldri hefir sljóvgazt.“ Hins vegar er orðum hagað á annan hátt í Griplum:
,,Bauta skal eg á brjósti þér/ með brynþvara oddi mínum,“ og er þar auðsæilega
ekki um sérnafn að ræða. Enn má geta þess, að í Bósa sögu og Herrauðs heitir faðir
Bósa Þvari og er einnig kallaður Bryn-Þvari. Um það verður ekki fullyrt, að lýsingu
Egils sögu á brynþvara sé að öllu leyti treystandi, heldur má vel vera, að höf-
undur beiti hér fyrndu orði í því skyni að gera vopn Þórólfs sem eftirminnilegast.
Oðru máli gegnir um orðið bryntröll, sem notað var fram á þrettándu öld eða
lengur. Þegar Grágás telur upp þau vopn, sem bannað var að bera í bænhús og
kirkjur, nefnir hún öxar, sverð, spjót, sviður og bryntröll, en auk þess kemur
þetta vopnsheiti fyrir í Valla-Ljóts sögu, Egils sögu (Kveldúlfur hafði í hendi
bryntröll), Laxdælu (Hrútur .... hafði í hendi bryntröll mikið), Göngu-Hrólfs
sögu (Gellir hjó Atla með bryntrölls broddi) og Jómsvíkinga sögu. í Thómas sögu
erkibiskups er bryntröll þýðing á latneska orðinu bisacuta. Heitið bryntröll (sbr.
brynflagd í vísu eftir Halldór óskristna) má líta á sem eins konar kenningu, enda
segir svo í Snorra-Eddu: „Öll vopn eru tröll og vargar og hundar herklæða og
hlífa.“
Egils saga beitir þremur orðum um vopn Þórólfs og kallar það ýmist kesiu,
spjót eða brynþvara. Mögnuð er lýsingin á framgöngu Þórólfs: „Þórólfur gerðist
þá svo óður, að hann kastaði skildinum á bak sér, en tók spjótið tveim höndum.
Hljóp hann þá fram og hjó eða lagði til beggja handa. Stukku menn þá frá tveggja
vegna, en hann drap marga. Ruddi hann svo stíginn fram að merki jarlsins Hrings
°g hjó niður merkisstöngina. Síðan lagði hann spjótinu fyrir brjóst jarlinum, í
gegnum brynjuna og búkinn, svo að út gekk um herðarnar, og hóf hann upp á
kesjunni yfir höfuð sér og skaut niður spjótshalanum í jörðina, en jarlinn sæfðist
á spjótinu.“ Slíkar lýsingar á vopnaburði í fornsögunum eru að öllum líkindum
einber skáldskapur, enda stældu sagnahöfundar óspart eldri rit. Hér má minna á
frásögn Jómsvíkinga sögu, þótt hún sé engan veginn jafnmergjuð og lýsingin í
Eglu: „Og eftir þenna atburð þrífur Búi upp eitt bryntröll ákaflega stórt . . . og
heggur nú til beggja handa og svo hart og ákaft, að allt hrekkur undan það er
fyi'ir verður .... Þeim þótti ekki frýnlegt að eiga náttból undir bryntröllinu, því
er Búi fór með.“
m
A undanförnum árum hafa birzt ýmsar ritgerðir um eðli íslendingasagna, og
niá af slíkum rannsóknum ráða nokkuð um framtíð þessarar fræðigreinar. Fyrr
a árum var megináherzla lögð á afstöðu sagna til raunverulegra atburða, og var
Þá yfirleitt gert ráð fyrir því, að þær lýstu því, sem eitt sinn hafði gerzt. í þessu
sambandi má minna á formálana að Islenzkum fornritum, en þar er lítill greinar-
munur gerður á einstæðum atburðum, sem eiga sér engar hliðstæður í öðrum rit-
um, og endurteknum lýsingum, sem koma fyrir á ýmsum stöðum. Útgefendur
Islenzkra fornrita hafa slegið því föstu, að tilteknir atburðir hafi gerzt á ákveðn-
um árum eftir Krists burð, hvort sem um var að ræða viðureign við drauga eða
einvígi við berserki, eins og á sér stað í skáldverkum um þá Gretti Ásmundarson
°g Egil Skallagrímsson. Nú hefur afstaða fræðimanna til slíkra sagna breytzt á þá
lund, að raunverulegir atburðir eru ekki lengur lagðir til grundvallar, heldur er