Andvari - 01.01.1979, Side 89

andvari
AIEÐ WAGNER i BAYREUTH
87
eða „Niflungahringurinn“ er ekki einasta mesta verk Wagners að fyrirferð, þessi
fjórleikur er hans heimsmyndunarsaga og lífsjátning.
Dramað, - goðsögnin var hans heimur. „Helgasta köllun mannsins“ - sagði
hann - „er listin, en æðsta takmark listarinnar er dramað.“ Dramað, þ. e. músík-
drama Wagners, sem svo hefir verið kallað, „hið nýja listaverk“, á að verða til
fyrir samverkan allra listgreina. Heitið „músík-drama“ taldi hann síður en svo
vera réttnefni; - sagði það valið verkum sínum til hnjóðs af óvinveittum gagn-
i'ýnendum. Hér geti ekki verið um neinn sjónleik eða drama að ræða, eins og
nafnið feli í sér, slíkt heiti gæti í hæsta lagi átt við um þann óskapnað sönglistar-
innar, sem beri hið fáránlega nafn „ópera“, - söngleikaform, sem teygði dramað
°g togaði á alla lund til að samþýðast tónlistinni, - form, sem Wagner fyrirleit
og vildi feigt. En músíkin, sú list, sem kennd er við listagyðjurnar eða músurnar,
skyldi á ný hefjast til síns forna vegs og binda í sér söng, póesíu, leik og lát-
bragðslist í einu samfelldu listaverki eða hljómandi sjónarspili. Tónlistin var upp-
haf dramans - sagði Wagner - og það á hún aftur að verða. „Hún er hvorki fylgi-
kona þess né frilla, hún er þess móðir. Hún hljómar, og það, sem hún hljómar,
verður yður augum ljóst á leiksviðinu, - en hvað hún er, getið þér aðeins rennt
grun í; þessvegna birtist hún yður í líkingum á leiksviðinu, líkt og þegar móðir
lýkur upp leyndardómum trúarinnar fyrir börnum sínum með því að segja þeim
helgisögur." . . . „Ég vildi helzt mega lýsa sjónleikum mínum sem sýnilegum at-
höfnum tónlistarinnar sjálfrar,“ sagði hann enn fremur. „Búhnen-Festspiel“, þ. e.
»,Hátíðarsjónleikur“ var það heiti, er hann að lokum kaus „Hringnum", þegar
hann bauð til fyrstu hátíðarinnar í Festspielhaus í Bayreuth árið 1876.
Wagner hafði lengi dreymt um hið nýja hátíðarleikhús sitt, hina nýju Wart-
burg, nýju Akropólis, þaðan sem rödd hans skyldi hljóma um veröld víða. Og
það skyldi standa á leyndum stað í Bragalundi, langt úr alfaraleið veraldarhyggj-
unnar, því að hann hugsaði sér hátíðarsýningar sínar sem n. k. launhelgar í nýjum
anda. Hann lýsti því þannig: „Leikhúsið á að standa á hæð og sjást langt að.
Þangað á fólk að flykkjast úr öllu landinu og leita sér sálubótar í samneyti við
fegurð háleitrar og skírrar listar. Aðeins hið bezta á að vera á boðstólum og flutt
á því samboðinn hátt. Þjóðin á sjálf að efna til listahátíðarinnar, og skal einskis
endurgjalds krafizt."
Bayreuth varð fyrir valinu, og var leikhúsið reist þar á grænni hæð í hinu
fegursta umhverfi með tilstyrk góðra manna undir forystu vinar Wagners og vel-
unnara, Lúðvíks II. Bajarakonungs. Og í Bayreuth lét Wagner lúðra gjalla og kveðja
saman þýzka þjóð 1876, um Iíkt leyti og minnzt var á Fróni með þjóðhátíð ís-
lands þúsund ára. Einnig hin þýzka þjóð gat þá minnzt síns uppruna og sameðlis
sem einnar örlagaheildar. í fjarvídd goðsagnarinnar, eða í ljósi þeirrar heims-
myndunarsögu, sem Wagner rakti í fjórum ginnmögnuðum sjónarspilum, studd-
um þeim fornu fræðum, sem skráð eru í Eddu og sögum okkar lands, mátti þjóð
hans sjá sjálfa sig sem í skuggsjá og kanna rök mannlegrar tilveru sinnar. „Nifl-
uugahringurinn“ hljómaði hér í Bayreuth í fyrsta sinn í heild, og sagan varð að
veruleika. Draumar Wagners rœttust! Eða fór ekki svo?--------------. Thomas Mann,
binn mikli stríðsmaður Wagners, svarar þeirri spurningu á þessa leið: „Draumar?
Hugarórar? - Jú, þeir áttu eftir að rætast - eða ef ekki alveg að rætast þá að