Andvari - 01.01.2003, Page 140

138
YELENA YERSHOVA
ANDVARI
Hún ber gull og festi
spennir ofan á belti;
laufaprjóna ber hún þrjá,
fögur er hún framan á,
með gullspaung um enni
og það sómir henni,
stúlkunni minni...
Hún má ekki gánga
nema á gullspaungum,
hún má ekki sitja,
nema’ ásilfurstóli,
[...] hún má ekki drekka
nema það vínið væri,
sem sjálfur keisarinn bæri.82
Þetta er þó einsdæmi í þulum síðmiðalda. Annars er þar ekki um að ræða
„perluval í sjávarsal“, konungssyni, álfadrottningar og þess háttar sem mikið
ber á í þululjóðum - slíkt einkennir heim ævintýra, sem eru mikið fyrir áber-
andi óvenjulega hluti og skraut,83 en ekki heim síðmiðaldaþulna sem er lát-
laus og að mestu hversdagslegur.84
Hér með er ekki sagt að heimur síðmiðaldaþulna sé grár, leiðinlegur og
sneyddur hugmyndaflugi; en sérstaða þuluheimsins stafar einkum af bygg-
ingu þulna, af því hvemig ýmsir hlutir, minni og samfellur standa þar hlið við
hlið í órökréttum, oft tilviljunarkenndum tengslum. Hér var tekið fram að fátt
væri tilviljunarkennt í vandlega uppbyggðum nýrómantískum þululjóðum;
hugrenningafrelsi þeirra á sér allt aðrar rætur sem er ekki síst að leita í evr-
ópskum samtíðarkveðskap sem Hulda stendur í nánum tengslum við.85
Heimur þululjóðanna er líka skemmtilegur með allt öðru móti en í þulum síð-
miðalda: ekki eingöngu vegna óvæntra (en þó þrauthugsaðra, eins og grein
Ármanns sýnir) hugrenningatengsla, sem setja t. d. hlið við hlið stúlkumar
sem ganga „sunnan með sjó“, marbendil sem syndir úti á firði og hlær, haf-
mey sem situr á steini og slær hörpuna o.s.frv., heldur líka vegna margvíslegs
skrauts sem er að finna í þululjóðum. Auk ljóðs Huldu, „Heyrði eg í hamr-
inum“, má hér vitna í þululjóð Theodoru „Stúlkumar ganga“ og „Tunglið,
tunglið taktu mig“:
.. .kóngurinn lætur kóralinn
í krónuna þína binda,
gljáskeljar og gimsteina
gefur hann þér á linda...
Þar er siglt á silfurbát
með seglum þöndum,
rauðagull í rá og böndum,
rennir hann beint að ströndum,
rennir hann beint að björtum sólarströndum.86
Óþarft er að segja að þessi fíni, skrautlegi og eksótíski heimur, sem einstakir
rithöfundar bjuggu til87 til að skapa rómantíska andstæðu við hversdagsleik-
ann, er með öllu óþululegur. Ég er ekki frá því að heimur nýrómantískra
þululjóða eigi eingöngu eitt sameiginlegt með heimi þulna síðmiðalda: það
er hugmyndaflug, það að fara frjálst um heima og geima. Munurinn er hins
vegar sá að í síðmiðaldaþulum stafar þetta frelsi af eðli og byggingu þeirra
sem þjóðkvæða, en í þululjóðum er um að ræða skáldskaparbragð róman-