Andvari - 01.01.1882, Page 172

168
Um lánstrauat
800,000 kr. fari út úr landinu. En svo telr þú og hann
svo mikinn hag af þessu, að það nemr 64,000 kr. árlega,
8 taldir af 100; en þið gleymið því gjörsamlega, að
landsmonn þurfa að kaupa seðlana af bankanum, krdnu
í seðlum jafndýra krónu í gulii eðr silfri. Bankinn
græðir 800,000 kr., það kann satt að vera; en iandsmenn
græða eigi einn eyri, heldr láta þeir peníngakrónuna
fyrir seðilkrónuna, og það er áhætta eintóm en als enginn
ábati. En lesari góðr, þú verðr fyrst og fremst að gæta
þess, að bankinn er eign nokkurra landsmanna, þeirra
er skjóta hlutafé saman í bankann, og græði þeir 800,000
kr., sem þú segir, svo græðir þjóðfélagið eðr mannfélag
íslendinga þetta fó. í annan stað verðrðu að gæta þess,
að bankinn selr seðla sína á leigu, en skiftir þeim eigi
við peníngamennina. Hann lánar og eigi peníngamönn-
unum seðla sína, því þeir þurfa eigi seðla að leigja,
heldr lánar hann eingöngu þeim er vantar penínga til
að auka atvinnu sína, til einhverra framfara og umbóta
í atvinnuvegunum til lands eðr sjávar, og þótt menn
lúki skuldir sínar með bankaláninu, þá auka þeir at-
vinnustofn sinn með því að rýra hann eigi um skuldar-
hæðina. Með aukinni atvinnu eykst atvinnuarðrinn
(produit brut) og atvinnuágóðinn (produit net). Só nú
lánþeginn hygginn maðr, heíir hann vanalega fengið
lánið svo lengi sem hann þarf tii þess að endrgjalda
það ávaxtað með arði þeim og ágóða er atvinnuaukinn
af sér gefr. Eiginhagr bankstjóra kennir honum jafnt
og þétt að lána þeim inönnum lielzt, er mest græða
á láninu, því fyrst er það, að slíkir mcnn geta ætíð
staðið í skilum við bankann, og svo gefr gróðafóð jafnan
tilefni til nýrra umbóta og framfara, er krefja æ nýrra og
nýrra lánn. Sá hngr fylgir því bankanum, að sá jær
helzt lán er mestar líkur eru Uí uö med á því yrœöi.
Peníngamennirnir hafa þó saunarlega engan halla af
þessurn lánum nankaus, né neinum öðrum; þeir geta