Uppeldi og menntun - 01.01.1997, Qupperneq 40

LEIKSKÓL! FYRIR ALLA?
tunga, litarháttur og opinber kynhneigð foreldra eða forráðamanna er fjölskrúðugri
en fyrr. Aðstæður barnahópsins, sem notar leikskóla Dagvistar barna, hafa því lík-
lega aldrei verið jafn margbreytilegar og nú.4
Aðstæður á vinnumarkaði breyttust á tímabilinu. Þar fór saman samdráttur á
vinnumarkaði, lág laun og vaxandi ótti við atvinnuleysi. Giftar konur voru í vax-
andi mæli komnar út á vinnumarkað, vegna aukinnar menntunar og til að afla
heimilinu viðbótartekna, en á áratugnum 1986-1996 bættu margar konur, sem það
gátu, við sig vinnu, ekki síst mæður ungra barna. (Landshagir ... 1996, Vinnumarkað-
ur 1996). Eftirspurn eftir leikskólaplássum hefur því verið mikil og vaxandi á ára-
tugnum og leikskólakerfið þanist út.5
Lög og reglur sem varða leikskóla hafa breyst. Árið 1986 störfuðu dagvistar-
stofnanir eftir lögum um byggingu og rekstur dagheimila fyrir börn frá 1976 (nr.
112/1976), en ný lög voru í undirbúningi. Fyrsti vísir að aðalnámskrá fyrir leik-
skólastigið kom út 1985, Uppeldisáætlun fyrir dagvistarheimili - markmið og leiðir. Ný
lög um leikskóla voru sett 1991 (nr. 48/1991). Þau voru svo endurskoðuð 1994 (nr.
78/1994) og löguð að nýju fyrirkomulagi í verkaskiptingu milli ríkis og sveitar-
félaga. Með lögunum frá 1991 varð grundvallarbreyting á skilgreiningu löggjafa og
stjórnvalda á markmiðum leikskóla. Þar er í fyrsta sinn skýrt kveðið á um tvennt:
að leikskólinn sé fyrsta skólastig í skólakerfinu, og að leikskólinn skuli vera fyrir öll
börn.6 Árið 1993 var Uppeldisáætlunin endurskoðuð en hún er ígildi aðalnámskrár
fyrir allt forskólastigið (börn sex mánaða til sex ára). Þá gera leikskólalögin ráð fyrir
stofnun þróunarsjóðs til styrktar þróunarstarfi og rannsóknum á leikskólum. Þar
með hefur skapast áður óþekktur grunnur fyrir faglega eflingu leikskólanna og
árangursríkara starf með hinum mörgu og ólíku börnum og foreldrum sem þar
koma við sögu.
Loks má nefna þrennt sem hefur breyst á áratugnum og skiptir máli fyrir störf
með börnum með sérþarfir. I fyrsta lagi hafa breyttar aðstæður á vinnumarkaði
hagað því svo að fleiri starfsmenn Dagvistar barna eru í fullu starfi 1996 en 1986, en
færri í hálfu starfi eða minna. Þótt enn sé mikil hreyfing á starfsfólki á leikskólum
frá ári til árs, þá eflir þetta stöðugleika í daglegum rekstri til muna, a.m.k. frá sjón-
arhóli barnanna. Allt bendir einnig til þess að auðveldara hafi verið að manna
leikskólana hæfu fólki 1996 en 1986. (Sjá Dóru S. Bjarnason 1998).
í öðru lagi hefur sérdeild fyrir fötluð börn á Múlaborg verið lögð niður, fötluð
börn og sérhæft starfsfólk er þó enn á Múlaborg, og tveir leikskólar borgarinnar
hafa byggt upp aðstæður til sameiginlegs uppeldis fatlaðra og ófatlaðra barna
4 Þetta er einkenni á flestum dagvistarstofnunum (og skólum) f samtfma. Sjá t.d. Swick o.fl. 1995, Blankenhorn
1995.
5 Árið 1986 rak Dagvist barna í Reykjavík 48 dagvistarstofnanir fyrir forskólabörn, 18 dagheimili, 17 leikskóla og
12 blandaðar stofnanir. Árið 1987 voru 1183 heilsdagspláss og 2505 hálfsdagspláss á dagvistarstofnunum á
vegum borgarinnar. Tíu árum síðar rak Dagvist bama 64 leikskóla með 5400 plássum.
6 Þótt forskólabörn séu ekki leikskólaskyld, sækja flest börn á höfuðborgarsvæðinu leikskóla um lengri eða
skemmri tíma áður en grunnskólinn tekur við. Réttur fatlaðra barna og barna með sérþarfir er tryggður í
lögunum, sbr. 15. grein laga um leikskóla (nr. 78/1994), en þar segir: „Börn á leikskólaaldri sem vegna
fötlunar, tilfinningalegra eða félagslegra erfiðleika þurfa sérstaka aðstoð og þjálfun, eiga rétt á henni innan
leikskólans eða undir handleiðslu sérfræðinga."
38