Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1955, Side 55

halldór kiljan laxness
37
rímum, en álfakroppurinn mjói er
daglegt mál, hafið í skáldlegt veldi
af Halldóri. Aðrir mundu hafa sagt
huldukonan granna, ef þeir ætluðu
að verða skáldlegir. Sem frumlegur
tískuhöfundur sneyðir Halldór hjá
því, annars væri hann líklega hvorki
tízkuhöfundur né frumlegur. Þetta
er mikið vandamál allra tízkuhöf-
Unda, eins og einn þeirra William
Sanson “Speaking of Books” játar (í
New York Times, Book Review, 4.
des. 1955).
Af sama toga er það spunnið að
Halldór, eins og aðrir höfundar,
verður að heyja sér orðaforða af
hriflingabjörgum hvaðanæva, enda
^uun hann orðfleiri en flestir eða
a*br íslenzkir höfundar. Þetta
kemur skemmtilega fram í Gerplu
Þar sem orðaforðinn er að sjálf-
sö§ðu úr fornu máli bæði heima-
unnu og að fengnu úr latínu,
ronsku, írsku og gerzku. írsku
urunkarnir hýrast í mustum, slegnir
^náláttu.Grímkell byskup er vígður
a torgi í Rúðuborg innan um kál-
jnnst 0g unjan, en ekki vitu vér
vaðan kálkristur er kominn, nema
§roið hafi í frjórri kristlegri ímynd-
un Halldórs sjálfs.
íslendingar hafa löngum verið
® ammakjaftar bæði í skáldskap og
1 Pólitík, og er það aðalsmerki ádeilu
s álda á öllum tímum, en Halldór
fr ^’till eftirbátur feðra sinna í
f?ssu efni ef hann vill það við hafa,
P°tt allra manna sé hann kurteis-
astur heim að sækja og í viðkynn-
,^nc*a befur Halldór skrifað
oins 0g manni ber skylda til
slátra snillingnum í sér, þegar
nn er í samkvæmi, þá ber manni
nn meiri skylda til að skera niður
við trog sjentilmanninn í sér, þegar
maður sezt niður við að skrifa.“
Þetta heilla ráð gaf hann Ragnari
Kvaran 1929. Enn fremur fann Hall-
dór, þegar hann var í Californíu,
spakmæli eftir Emerson, Ameríku-
vitring, sem honum þótti heldur
mergjað:
“If you would be a man, speak
what you think to-day in words as
hard as cannon-balls, and to-morrow
speak what to-morrow thinks in
hard words again, though it con-
tradicts everything you said to-day.”
Halldóri hefur eflaust fundist að
þetta ætti ekki illa við sig sem höf-
und Vefarans og Alþýðubókarinnar,
sem hann var þá að vinna við. En
satt að segja hefur Halldór aldrei
skort stór orð og hörð, þegar hann
þurfti á þeim að halda.
Tvennt er það enn í listaraðferð-
um Halldórs sem vert er að benda á
en það er táknlist hans og and-
stæðulist.
Hér skal farið nokkrum orðum
um táknvísi í list. Hún hefur um
aldir verið samgróin list kaþólsku
kirkjunnar eins og þeir vita, sem
litið hafa í fornar íslenzkar hómilíur
eða Meistara Jón, eða lært kristnar
dæmisögur við móður kné. Halldór
sökkti sér niður í þessa kristnu
táknvísi á þeim árum sem hann
var kaþólskur: öll kaþólska messan
er táknmál frá upphafi til enda.
Táknvís list er andstæð raunsærri
list, en á vestrænum miðöldum
voru tæplega aðrar raunsæar bók-
menntir til en íslendingasögur; í
þeim koma táknmál og dæmisögur
eins og skrattinn úr sauðarlegg.
Allt þetta sá Halldór með skyggnum
augum listamanns, þegar hann fór