Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1955, Page 86

68
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
gerði í Höfn árið eftir, né heldur
um réttmæti þess að nefna eintökin
frá Bárðardal bláhveiti eins og
grösin úr Eyjafirði og Skagafirði,
þrátt fyrir greinilegan litarmun. En
þótt oft hafi hin latnesku nöfn, sem
ýmsir töldu eiga við þessi grös,
verið úr hófi fram röng, var það
fyrst þegar nafnið Agropyron tra-
chycaulum var notað um hinar ís-
lenzku tegundir, að grasafræðingar
rumskuðu. Það voru grasafræðing-
ar í Uppsölum í Svíþjóð, sem fyrstir
tóku eftir því, hve fráleitt það var,
að þessi tegund yxi villt á íslandi, og
það var þar, sem loksins var höggvið
á hnútinn.
Meðal hinna mörgu flóttamanna,
er leituðu til Svíþjóðar í síðasta
stríði, var lettneski grasafræðingur-
inn Melderis, en hann er öllum öðr-
um fremri í þekkingu á villtum
hveitigrösum. Hann dvaldist í Upp-
sölum í tæpan áratug, en býr nú í
Lundúnum. Meðan hann stóð við í
Uppsölum, veitti hann því athygli,
hve fráleit nöfn höfðu verið notuð
um hið íslenzka bláhveiti, og taldi
það mundu vera auðvelt verk að
leiðrétta slík rangnefni. En lausnin
var erfiðari en hann hélt í upphafi
og þó merkari en nokkurn gat
dreymt um og afdrifaríkari fyrir
skilning okkar á uppruna íslenzkra
jurta.
Melderis sá brátt, þegar hann
skoðaði íslenzkt villihveiti frá öll-
um söfnum á Norðurlöndum, að
villtu tegundirnar tvær, sem taldar
eru í flórum, tilheyra þeim flokki
eða ættkvísl, er nefna ber Roegneria.
Önnur þessara tegunda er kjarr-
hveitið, Roegneria canina, og hefir
aldrei verið rangnefnt, þótt ýmsir
hafi skipað því í aðrar ættkvíslir.
En hin tegundin er það gras, sem
Stefán nefndi bláhveiti.
Villihveititegundin Agropyron
trachycaulum, eða Roegneria pauci-
flora eins og hún er nefnd réttast,
vex í Norður Ameríku, en hvergi
norðarlega, og hefir dreifzt víða um
Evrópu sem illgresi síðustu öld.
Melderis hóf rannsóknir sínar á is-
lenzka bláhveitinu einmitt vegna
þess, hve fráleitt honum fannst, að
þessi tegund yxi villt á íslandi, og
við fyrstu sýn sá hann, að þetta
nafn átti ekki við nein grös frá norð-
lægum stöðum. Að íslenzka grasið
er algerlega óskylt Agropyr°n
cristatum hafði Stefán séð fyriy
hálfri öld, og eins var það rétt hja
Gröntved, þegar hann hvarf frá að
nota nafnið Triticum biflorum. Su
tegund vex aðeins í Alpafjöllunum,
en er þó skyld íslenzka bláhveitinu-
Tegundin Roegneria violacea er ti
á Grænlandi og í Ameríku, en a
axlitnum undanskildum minnir hun
lítið á íslenzka bláhveitið. Melderis
sá nær strax, að bláhveitið úr Eyja
firði, Skagafirði og frá Vestfjörðum
er nákomið tegund, sem hafði veri
rangnefnd í norðanverðri Skan
navíu, en vegna þess að íslenz
eintökin eru nokkuð frábrug in
þessum grösum, taldi hann þau ty
í stað vera einlenda tegun ^
Roegneria islandica, og birti P
nafn í litþráðalista yfir norr®^
jurtir eftir Á. og D. Löve árið,
Nánari rannsókn leiddi þó í l.i°s>
þetta var ekki alveg rétt, heldur
íslenzka bláhveitið einlent afbr1 ^
eða deiltegund, islandica, af
norrænu tegund, Roegneria b°*ea
sem vex í fjalllendum norðurher