Hugur - 01.06.2010, Blaðsíða 109

Nietzsche um líkamann sem náttúru
107
um hvernig við upplifiim líkamann sem náttúrulega staðreynd og henni yfirsjást
mikilvægir þættir þess að vera líkamlegt sjálf. Rosi Braidotti gagnrýnir Butler
einnig á svipaðan hátt. Efnisleiki líkamans hefur í kenningu Butler ekkert vægi
hvað veruleika hans varðar sem kemur „á undan allri orðræðu“ vegna þess að hann
er „ævinlega mótaður a posteriori“}2 Þess vegna getur nálgun Butler ekki tekið
nægilegt tillit til þess hvernig við upplifum okkur sjálf sem náttúrulegar verur og
sem kynverur þegar náttúran svo að segja þröngvar sér af eigin hvötum upp á okk-
ur, hrífur okkur með sér. Braidotti segir að Butler taki hina málspekilegu beygju
(e. linguistic turri) í heimspeki sinni um h'kamann og missi af „vegi alls holds“.13
Böhme ásakar Butler um orðræðu-smættarhyggju sem leiði til þess að femínískur
og hinsegin fræðimaður eins og Butler verði að snúa sér til vísinda eigi hún að fá
skilgreiningu á því hvað líkaminn er.
I inngangi sínum að Bodies that Matter, bók þar sem Butler setur fram hug-
myndir sínar um hvernig efnislegir líkamar eru mótaðir af orðræðu, hafnar hún
ásökunum um mállega eindarhyggju sem kveði á um að „allt sé eingöngu og alltaf
tungumál".14 Hún skrifar að það sé sitthvað við líkamann sem standi utan við mál
og menningu. Það er efnisleiki líkamans sem geri vart við sig „sem krafa í orðum
og um yrðingu .15 Með þessari hugmynd um það sem lætur finna fyrir sér á undan
yrðingu um það viðurkennir Butler grunn sem sé á einhvern hátt aðgengilegur og
tnegi skýra sem það sem er ekki hægt að henda reiður á við líkamann. Það er ekki
ætlun mín að grafast nánar fyrir um hvað það sé í kenningu Butler. Það er ekki
alveg ljóst hvað það er og það er ástæðan fyrir því að hún er gagnrýnd fyrir smætt-
andi mótunarhyggju um líkamann. Róttæk mótunarhyggja getur ekki gert næga
grein fyrir líkamlegri reynslu sem er á undan orðræðu að því leyti sem líkaminn
er að mati Butler aðallega skýrður í ljósi þeirra viðmiða sem búa hann úr garði.
Vandinn er sá að lifuð reynsla afmarkast ekki við líkamann að því leyti sem hægt
er að henda reiður á honum. Ef því væri þannig farið væri erfitt að útskýra hvers
vegna og hvernig unglingur sem elst upp í samfélagi þar sem litið er á gagnkyn-
hneigð sem eina náttúrulega viðmiðið finnur til kennda sem eru ekki í samræmi
við það.16 Það er einmitt vegna þess að við höfum aðgang að óræðum þrám að við
getum brugðist við og mótmælt heftandi viðmiðum til þess gerðum að stjórna
líkamanum. Nietzsche hafði sjálfur sérstakan áhuga á h'kamlegri reynslu vegna
þess að hún er forsenda þess að við getum haft áhrif á, hnikað til og grafið undan
(ritstj.), Naturerfahrung. Wege zu einer Hermeneutik derNatur (Kusterdingen: Die Graue Edition,
2005), z4- Genevieve Lloyd er á svipuðum slóðum með þeirri fiillyrðingu sinni að hin skarpa
aðgreining engilsaxnesks femínisma á kyni og kyngervi (sex og gender) sé á vissan hátt bundin
hefð kartesískrar tvíhyggju. Sjá Genevieve Lloyd, Man of Reason. ‘Male' and ‘Female' in Western
Philosophy (London: Routledge, 1993), viii.
12 Rosi Braidotti, Metamorphoses. Towards a Materialist Iheory of Becoming (London: Polity, 2002),
13 45'
1 „Linguistic turn“ hefur einnig verið þýtt sem „hvarfið að málinu" að sögn Erlends Jónssonar, og
er hugtakið notað um þá þróun heimspeki á 20. öld sem felst í því að hún fer að snúast að mestu
um samband heimspeki og tungumáls.
14 Judith Butler, Bodies that Matter, 6.
Sama rit, 67.
16 Veronica Vasterling tekur þetta sem dæmi, sjá grein hennar „Butler’s sophisticated constructiv-
ism. A critical assessment“, Hypatia 14/3,1999,17-38.