Hugur - 01.06.2010, Síða 180

178
Stefán Smevarr
fyrir sér að hún eða einhverjar gerðir hennar sé þögul. Og ef bælanlegar tilfinn-
ingar vega salt milli meðvitundar og dulvitundar þá er engin goðgá að ætla að
þekking okkar á þeim sé þögul. I nýlegri bók minni segi ég að þekking okkar
á geðshræringum okkar sé að miklu leyti þögul (Stefán 2010: 353-370). Ekki er
hlaupið að því að lýsa líðan sinni, lýsa þeim geðshræringum sem menn hafa. Vart
er hægt að tjá djúpa sorg svo vel í orðum að glaðsinna menn skilji hvernig það er
að vera afar sorgmæddur. Alla vega tjá tárin sorgina betur en orðin.
Sé þögul þekking nánast ómeðvituð má æda að vitundarástand sem við þekkjum
með þöglum hætti sé auðbældara en það ástand sem við getum lýst vandræðalaust
með orðum. Hugsum okkur mann sem heldur sig elska konu sína en heldur fram
hjá henni eins og hann ætti Hfið að leysa, lemur hana eins og harðfisk og sýnir
henni aldrei blíðuhót. Annað hvort skilur maðurinn ekki hvað orðið „ást“ þýðir
og/eða hann blekkir sjálfan sig, trúir því ranglega að hann sé ástfanginn. Kannski
bældi hann sínar raunverulegu tilfinningar til konunnar, smá hrifningu blönduð
löngun til að eiga og drottna yfir henni (kannski heldur hann að þetta sé ást enda
þekki hann ekkert annað). Ef til vill er auðveldara að troða slíkum tilfinningum
„niður í“ dulvitundina (sé hún á annað borð til) vegna þess að þær eru ekki alveg
meðvitaðar enda kannski á sviði þögullar þekkingar. Það er h'ka mjög freistandi að
bæla drottnunargirni niður því sú tilfinning er í litium metum í okkar samfélagi.
En athugið að sú mögulega bæling sem ég tala um á fátt sameiginlegt með freud-
ískum bælingum. Maðurinn sýnir drottnunargirni sína beint og milliliðalaust í
verki þótt hann sé ekki meðvitaður um þessa löngun sína.
Hann þyrfti að endurtúlka og endurhugtaka tilfinningar sínar, skilja að hug-
takið um ást er ekki hugtak um drottnunargirni með hrifningarívafi, öðru nær.
Honum verður að skiljast að hann taldi sig ranglega elska konuna sína, hann vissi
ekki hvað ást var, kannski er hægt að kenna honum að elska.
Þótt undarlegt megi virðast er trúnaðarþekking ekki ótengd tungumáli og
táknmáh öðru. Johannessen segir réttilega að ýja megi að sh'kri þekkingu með því
beita myndrænu máli (Johannessen 1994: 217-250). Eg get ýjað að þögulli þekk-
ingu minni með myndhverfingum og samlíkingum þótt þekkingin þögla verði
að sjálfsögðu aldrei fulltjáð í orðum. Andlit Nonna er nautsfés, ásjóna Gunnu
er eins og pönnukaka. Sé ég drátthagur get ég náttúrulega teiknað myndir af
andlitunum.
Ef til vill gildir eitthvað svipað um dulvitaðar tilfinningar enda sé möguleg
þekking á þeim þögul. Við leiðum þær í ljós í myndum, atferli og myndrænu máh.
Listamaðurinn tjáir sínar (áður) dulvituðu tilfinningar í málverkum, skáldið tjáir
þær í ljóði með líkingum og myndhverfingum og dansarinn sýnir þær með atferli
sínu, dansinum.
Hugsum okkur konu sem vill ekki játa fyrir sjálfri sér að hún elski tiltekinn karl-
mann enda leggi hann enga ást á móti. Hún telur sér trú um að henni þyki bara rétt
si sona vænt um hann og finnist hann auk þess fremur aðlaðaðandi. En skáldskap-
ur ástarskáldsins góða, Williams Shakespeare, varpar ljósi á þögla, bælda þáttinn í
kenndum hennar. Hún les guðspjall ástarinnar, Rómeó ogjúlíu, upp til agna, lætur
heillast af myndhverfingum leikritsins Jufiet is the sun“ (Shakespeare 1990: 835).