Hugur - 01.06.2010, Blaðsíða 217

Ritdómar
215
nákvæm gagnrýnin greining á Derrida
á sama tíma og hún gerir því róttæka og
gagnrýna í kenningu Derrida góð skil.
Anna Björk Einarsdóttir fjallar um
höfundarvirkni í greininni „Her af mér -
eða póstmódernísk höfundarvirkni". Þar
tekur hún fýrir tónlistarkonuna Björk
Guðmundsdóttur, rithöfundinn Sjón
og bókmenntafræðinginn/gagnrýnand-
ann Ulfhildi Dagsdóttur. Anna Björk
greinir höfundarvirkni sem þau lýsa
eða eru dæmi um og setur í samhengi
við kenningar Foucault um höfimd-
arvirkni og kenningar Barthes um dauða
höfimdarins. Þau þrjú eru í greiningu
Onnu Bjarkar dæmi um póstmódern-
íska höfimdarímynd. Anna Björk setur
þessa póstmódernísku höfundarímynd
í samhengi við kenningar Fredrics Jam-
eson og tengir hana hinum hnattræna
síðkapítalisma sem er ekki staðbundinn
við verksmiðjuna eins og einokunarkapí-
talisminn heldur snýst öðru fremur um
ímynd og markaðssetningu, þar sem höf-
undurinn minnir stöðugt á sig sem tákn-
mið verksins.
Þar á eftir gerir Steinar Örn Atlason
valdahugtaki Foucault góð skil í grein-
inni „Það gisti óður...“ og tengir hug-
myndir Foucault við kenningar Karls
Marx. Steinar Örn fjallar um frumspek-
ina í verkum Foucault, sem hann greinir
sem fmmspeki reynslunnar. Fmmspeki
reynslunnar er eins og Steinar orðarþað „í
raun greining á tengslum: Það er að segja
tengslum líkamans við orðræðu, athafnir
og samfélag á sögulegum grundvelli“ (bls.
62). Steinar greinir áhrif Marx á Foucault
og hann kemst að þeirri niðurstöðu að
grundvallarmunur sé á hugmyndafræði
Marx og orðræðuhugtaki Foucault. Ef
hugmyndafræði í marxískri kenningu
stendur andspænis og breiðir yfir sann-
leikann þá snýst orðræðugreining Fou-
cault um að skoða í sögulegu samhengi
hvernig áhrif sannleika em framleidd
innan orðræðna sem hvorki er hægt að
dæma sem sannar né falskar í sjálfu sér.
Ottó Másson fjallar síðan um Marx og
söguna í samnefndri grein sinni. Hann
tekur meðal annars til umfjöllunar þann
sögulega sjálfsskilning sem er miðlægur
í heimspeki Marx, en honum teflir Ottó
gegn þeirri rembu sem hann telur sam-
tímann einkennast af. Ottó telur að sam-
tími okkar hafi kveðið upp dauðadóm
yfir marxíslcri kenningahefð vegna þess
að marxismanum hafi mistekist í verki.
Þetta telur Ottó vera merki um skort á
sögulegum sjálfsskilningi. Óþarfi sé að
henda barninu út með baðvatninu þó að
heildarkerfi marxískrar kenningar stand-
ist ekki heimspekilega skoðun. Eftir að
hafa farið í gegnum og gagnrýnt hinn
svokallaða dólgamarxisma nefnir Ottó
að greining í anda Marx eigi samt sem
áður enn við. Við erum ekki komin að
endalokum sögunnar þó að Sovétríkin
hafi fallið.
Því lykilatriðið er ekki að fiska upp
eitthvert tilbúið líkan, heldur þann
hugsunarhátt sem undirliggur skapandi
samleik fjöldahreyfingar og þátttak-
enda í henni sem vilja reyna að líta
fram á veginn til frekari lýðræðislegra
ávinninga (bls. 132).
Viðar Þorsteinsson fjallar um kenn-
ingar Deleuze, Hardts og Negri í
tengslum við reynslu ítalskra marxista
af skóla vinnustefnunnar (ít. operaismd).
I greininni leitast Viðar við að svara
þeirri afstöðu að gagnrýni sé ómöguleg
í heimi þar sem samband táknmiðs og
táknmyndar hefur verið aðskilið; að rót-
tæk gagnrýni krefjist raunverulegs bjargs,
veruleika handan táknsins. Viðar telur
þvert á móti „að höfnun þeirrar forsendu
sem einkennist af samsvörun táknmiðs
og táknmyndar sé einmitt forsenda and-
ófs gegn heimi síðnútímans" (bls. 137.).
Viðar rökstyður niðurstöðu sína á sann-
færandi hátt í greininni og kynnir um
leið lykilhugtök í heimspeki Deleuze.
Marxískar klippimyndir Ottars M.
Norðfjörð eru áhugaverðar og skemmti-
leg greining. Þær mynda góðan lokakafla