Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Qupperneq 9

ARNGRÍMUR JÓNSSON LÆRÐI
87
Arngrímur honum dyggur liðsmaður með þýðingum guðsorðabóka
og kveðskapar, en raunar finnst okkur nú orðið lítil ástæða til að
staðnæmast til lengdar við þá hlið á störfum hans. Ef eitthvað ætti
til að nefna af því tagi, yrði það helzt bókin Eintal sálarinnar sem
Arngrímur sneri úr þýzku; sú bók var mikið lesin fyrr á öldum og
hefur aftur verið grafin upp úr gleymskunni á þessari öld þegar
sýnt var fram á að þangað hefur Hallgrímur Pétursson sótt að
nokkuru leyti efniviðinn í passíusálma sína. En þegar þeir voru
kveðnir var Arngrímur látinn fyrir mörgum árum.
En svo mjög sem guðsorðið yfirgnæfir í prentuðu bókunum frá
Hólum hefur þó margt fleira verið rætt á staðnum í þá tíð sem
Guðbrandur Þorláksson og Arngrímur Jónsson voru þar helztir
fyrirmenn, annar biskup, hinn skólameistari og kirkjuprestur. Eitt
mál sem þá bar á góma var vegur íslands með erlendum þjóðum.
Þar var ekki mikið af að láta. Hvarvetna þar sem íslands var getið
í fræðibókum úti í löndum voru sagðar þaðan fáránlegar kynja-
sögur sem hver höfundur tók eftir öðrum. Þar var sagt frá Heklu-
fjalli þar sem sálir framliðinna yrðu að pínast í sárum kvölum.
Þar var sagt frá hafísnum sem jafnan lyki um landið sjö eða átta
mánuði ársins, og að úr honum heyrist þungar stunur líkar röddum
kveinandi manna. Þar var sagt frá íslenzkum sauðkindum, að þær
væru í svo góðum holdum að þær köfnuðu einatt í fitu sinni. Þar
var lýst húsagerð íslendinga, að ýmist græfu þeir sig inn í fjöll og
hóla eða hlæðu sér kofa úr fiskbeinum. Þar mátti lesa að íslend-
ingar hefðu þvílíkar mætur á hundum sínum að þeir væru til-
leiðanlegri að selja aðkomumönnum barn sitt en hund. Þar var
sagt frá veiðiaðferðum íslendinga, að þeir setjist niður og leiki á
hljóðfæri þangað til fuglar og fiskar komi sjálfkrafa og gangi í
greipar þeim. Okkur getur fundizt að sögur á borð við þessar séu
fremur meinlausar og bezt til þess fallnar að henda að þeim gaman.
En hvað sem því líður, þá er víst að gamanið þótti heldur fara að
kárna þegar farið var að birta rit um ísland sem mestmegnis voru
tómur óþverraskapur og óhróður. Sá höfundur er nefndur Gories
Peerse sem fyrstur varð til að setja slíkt saman; hann orti á lág-
þýzku kvæði um íslendinga og lýsir þar saurlífi þeirra og sóða-
skap með mörgum ófögrum dæmum.