Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Side 40

118
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
að vœnta, að samkomulag mundi verða með konungsfulltrúa og
þjóðfundi, því að vitað var, að þjóðfundurinn mundi í öllum
greinum halda fram þessum ólöglegu skoðunum, sem voru skoðanir
íslenzku þjóðarinnar. — Það fór þó aldrei svo, að Þingvallafundur-
inn yrði ekki haldinn. Samþykktir Þingvallafundarins hnigu allar
í þá átt, að löggjöf, dómsvald og framkvæmdarvald yrði gefið í
hendur þjóðinni, en landið fengi full fjárráð og frjálsa verzlun.
Þjóðfundurinn var settur 5. júlí 1851 og slitið með valdi 8. ágúst.
Eins og málum var komið í álfunni var ekki nokkur von til þess,
að samkomulag gæti orðið milli landsmanna og Danastjórnar mn
réttarstöðu íslands. íslendingar höfðu eignazt kost á því að bera
fram róttækar og djarfar kröfur um þjóðréttindi sín, á þeirri stundu
er mikill hluti alfunnar var undir flóði byltingarinnar. Þegar þeir
ætluðu að framkvæma þessar kröfur á þjóðfundinum, lentu þeir í
útsoginu, byltingin hafði fjarað út. Þjóðfundarmenn lýstu því yfir,
að fundurinn hefði fullt vald til þess að ræða frjálst og óbundið um
stöðu íslands í ríkinu. Konungsfulltrúi taldi þjóðfundinum ekki
heimilt að byggja nefndarálit á annarri grundvallarskoðun en þeirri,
að ísland væri hluti af Danmerkurríki. Allt annað væri í rauninni
uppreisn gegn réttum valdhöfum, en uppreisnir voru bældar niður
með hervaldi. Gegen Demokraten gelten nur Soldaten, sögðu þýzku
þj óðhöfðingj arnir eftir byltinguna. En þótt þjóðfundur íslendinga
hlyti sömu örlög og margar aðrar löggjafarsamkundur Evrópu
um þessar mundir, þá hafði hann reist markið, er þjóðin skyldi
stefna að hina næstu áratugi. Þau þrjú ár, sem gengu á undan
þjóðfundinum höfðu gjörbreytt pólitísku viðhorfi þjóðarinnar, svo
að hún varð aldrei síðar sú sama þjóð og hún hafði verið fyrir
1848.