Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Side 48

126
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
gæti orðið til þess að þeir sem hlut eiga að máli vöknuðu til um-
hugsunar um þetta efni og létu uppi skoðanir sínar um þær hug-
myndir sem fram koma í álitinu. Það sem sagt verður hér á eftir
er vitanlega á engan hátt á ábyrgð nefndarinnar, heldur eingöngu
frá mínu eigin brjósti.
Eins og tekið er fram í nefndarálitinu ná lestrarfélagslögin
aðeins til lestrarfélaga í eiginlegum skilningi, og af því leiðir í
fyrsta lagi að öll bókasöfn stór og smá sem fá styrk undir sínu
nafni á fjárlögum eru eftirlitslaus og ekki undirgefin sömu reglum
um skýrslugerðir og lestrarfélögin. Nú fá lestrarfélögin árlega 50
þús. kr. í fastan styrk og auk þess nálægt 100 þús. kr. í aukastyrk,
sem aflað er með 5% álagi á skemmtanaskattinn. Hins vegar eru
á fjárlögum 1948 veittar tæplega 180 þús. kr. til einstakra safna,
auk 60 þús. kr. byggingarstyrks. Lestrarfélögum er gert að skyldu
að senda fræðslumálastjórninni allnákvæmar skýrslur árlega um
bókaeign, útlán, fjölda lánþega, bókakaup og allar fjárreiður.
Hin söfnin, sem fá þó samtals meiri styrk af opinberu fé, senda
engar slíkar skýrslur. Vafalaust gera flest eða öll þeirra skýrslur
af þessu tagi, svo að lítil aukafyrirhöfn væri að senda eintak af
þeim til sömu yfirvalda og lestrarfélögin. En að því væri mikill
fengur. Fræðslumálastjóri hefur gert mér þann greiða að leyfa
mér að skoða skýrslur lestrarfélaganna, og af þeim má margvís-
legan lærdóm draga. Tvennt þyrfti þó að gera áður en hægt sé að
nota til fulls þann fróðleik sem þar er saman kominn: í fyrsta lagi
að draga saman í yfirlitsformi þá vitneskju sem í skýrslunum felst
um starfsemi félaganna, og í annan stað að fá hliðstætt yfirlit um
starfsemi kaupstaðarsafnanna. Með slíku yfirliti yrði fyrst hægt að
fá hugmynd um bókakost íslenzkra almenningsbókasafna og notkun
þeirra. Hér er ekki um að ræða neinn óþarfan slettirekuskap eða
neitt vantraust á forstöðumönnum þessara safna, heldur er það
óhjákvæmileg undirstaða allra aðgerða í þessum málum að menn
viti hvar við erum á vegi staddir. Og að minnsta kosti ættu allir
að geta orðið sammála um að ekki verður séð að hverjum notum
ríkisstyrkurinn kemur meðan engar opinberar skýrslur eru til um
hagnýtingu hans.
Af skýrslum lestrarfélaganna er auðsætt að þau starfa við geysi-