Tímarit Máls og menningar - 01.12.1972, Side 54

Tímarit Máls og menningar
þjóðfélagsafl sem við yrðum að varast. Aldrei sagði hann þetta þó berum
orðum.
Fullnaðarpróf tók ég svo í Laugarnesskólanum. Og af því ég hafði verið
laus við, þá var ungur gáfupiltur fenginn til að búa mig undir prófið, Jónas
Haralz, en móðir hans var þá í skólanefnd. Og hefur hann sennilega mörg
óþarfari verk unnið um dagana, blessaður drengurinn.
Þá hafði ég hlotið þann lærdóm sem yfirvöldin ætluðu stráklingum frá
fátæktarheimilum einsog mínu. Nú var að fara að vinna fyrir sér. Og af því
ég þótti fremur ódæll og hætta á að ég sækti í sollinn, þá var ég sendur í
vinnumennsku vesturí Flatey á Breiðafirði. Þar var ég ár hjá miklum íhalds-
manni sem borgaði ekki frá sér vitið, en gat þó unnt okkur vinnumönnunum
matar og nægrar hvíldar. Þaðan fór ég uppá Barðaströnd og var lofað hundr-
að krónum og einum samfestingi í árslaun. En það galst nú ekki einsog sagt
var, nema samfestingurinn. Ég varð að fá lánað til að komast burt af bæn-
um; tók mér þá far með Baldri til Stykkishólms og átti eina krónu eftir þegar
þangað kom. í Hólminum þurfti ég að vera þartil ég gæti snikt mér far með
trillu útí Grundarfjörð þar sem frændfólk mitt bjó. Nú var illt í efni. Nú
voru menn svangir. Hvort átti ég að kaupa mér gistingu yfir nóttina eða
eitthvað að borða? Maginn er harður húsbóndi, svo það verður úr að ég tek
stefnu á brauðbúðina, voma þar við gluggann og virði fyrir mér kökurnar
áðuren ég held inn. Fyrr en varir fell ég fyrir einni einsog riddari fyrir prinsi-
pissu. Hún var mikil og græðgisleg. Ég inn, jú, hún kostar akkúrat krónu.
Fer svo með hana útí Þórsnes til að gæða mér á henni í friði. Þá fór nú
ver en skyldi. Þetta reyndist vera loftbrauð. Var það mest fyrirferðin. Ég
var dapur og niðurdreginn einsog skiljanlegt er, og hugsaði sem svo, að
svona væri nú tilveran, ekkert nema Ioft og svik. Þar fór ég yfir strikið, það
sá ég seinna, ég gleymdi því að tilveran er margskonar. Vitanlega er tilveran
í þessu arðránsþj óðfélagi ekkert nema loft og svik. En þjóðfélaginu er hægt
að breyta. Maður lifandi!
Hjá fóstra mínum var ég svo ár. En þetta voru erfiðir tímar, hann genginn
í Kreppulánasjóðinn með sínar 36 kindur og gerði ekki meira en að draga
fram lífið. Þar var skiljanlega ekkert pláss fyrir vinnumann.
Á þessum árum fyrir vestan var ég í sáralitlum tengslum við stéttaharátt-
una hérna fyrir sunnan. í Flatey var þó einn sósialisti og sá ég stundum
Verkalýðsblaðið hjá honum. Á Barðaströndinni komst ég hvorki yfir blað
né bók. Þar var einangrunin geipileg, aðeins ein gestakoma allan veturinn.
Einu tengslin útfyrir túngarðinn voru í gegnum viðtækið. Aldrei urðu þau
196