Tímarit Máls og menningar - 01.12.1972, Side 147

Gerpla
konungi sem hæst trónar. Þegar Þorgeir ávítar Þórð skáld frá Apavatni fyrir
oflof hans um Þorkel háva, svarar Þórður: „Svo fer konúngum jafnan sem
rökkum grimmum, að þá leggjast þeir á hrygginn er menn klóra þeim kvið-
inn: er sá hlutur skálda“. Sighvati Þórðarsyni er lýst sem skartmanni miklum.
Hann er í fyrstu skáld Hákonar jarls Eiríkssonar, en þegar Ólafur Haralds-
son hefur handtekið hann stígur Sighvatur skáld óðar á konungsskip Ólafs
og biður að mega flytja honum kvæði. „Hákon jarl Eiríksson sat í stýris-
mannssæti aftrí á skipi sínu og hafði sveiptan sig loðfeldi sínum, og horfði
á þögull er skáldið skipti um farkost“. Síðar þegar Sighvatur sá lækka gengi
Ólafs skiptir hann enn um farkost og leitar sér nýrrar frægðar við hirð Knúts
ríka. Þormóður og Sighvatur eiga áður orðræður saman, og Þormóður flytur
í áheyrn hans „kvæði það hið mikla er hann hafði ort af brennandi hjarta
Ólafi konúngi Haraldssyni“. Sighvatur segir að allgott sé kvæði að sönnu
„og þó er hængur á: gott kvæði er lítilsvert ef ort er um seinan. Það lof
sem borið er konúngi öðrum en þeim sem nú ræður landi er liverri þögn
verra þótl vel sé ort. Kvæði um fallinn konúng, það er ekki kvæða. Kvæði
um sigursælan konúng, þann er í dag ræður landi, það eitt er kvæði“. „Þor-
móður mælti: Það hugða eg ei, þá er vér heyrðum á íslandi getið Sig-
hvats Þórðarsonar, að við konúng þinn, er með hreysti garpa sinna vann
Noreg, mundir þú bregða trúnaði fyrstur manna þá er undan tók að halla
fyrir honum; og er mjög á annan veg lofaður dreingskapur í fornum
fræðum, þeim er eg nam að mínum föður“. Og hér er drengskapur í réttri
merkingu. Eigi stóðst þó Þormóður síðar þá freistingu, er varð honum að
vísu til háðungar einnar, að sækja á fund Knúts ríka í þorsta sínum eftir
frama og fé. I Gerplu er engin miskunn hvorki við hetjur, konur né skáld.
En - þetta annað þrístirni Gerplu er einnig skilorðsbundið. Konur búa mönn-
um ýmist friðsælt eða nautnaríkt líf er um skeið fylgir sæla sem frægðar-
hetjan flýr en skáldið heillast af. Og dulvísar andstæður sem skáldið samein-
ar glóa í djúpunum. Ef ekki væru hetjur og skáld yrði engin saga.
Nýr ávöxtur á jornum meiði
Mörgum sem líta einungis á Gerplu sem forneldarádeilu finnst höfundur
ósanngjarn og jafnvel vilja rífa niður gildi íslenzkra fornrita. En því fer
reyndar víðs fjarri. Ákæra höfundar beinist eingöngu að hetjuhugmyndum
þeirra og konungadýrkun, að heimildagildi þeirra um víkingaöldina, að
rómantík þeirra, ekki bókmenntunum sjálfum, snilld þeirra né listagildi.
Enginn hefur sungið hærra lof fornum bókum en Halldór gerir í íslands-
19 TMM
289