Tímarit Máls og menningar - 01.12.1972, Side 155

hvers kyns verzlun í formi styrkja eða
fríðinda og tollar séu lækkaðir. Að þeim
hluta nýsköpunarinnar var Alþjóðlegri við-
skiptastofnun ætlað að vita.
Samkomunlagsgerðin í Bretton Woods
var boðuð í Atlanzhafsyfirlýsingunni 14.
ágúst 1941. I fjórðu og fimmtu málsgrein-
um yfirlýsingarinnar sagði: „að þau (þ. e.
Bandaríkin og Bretland) mundu reyna að
koma því til leiðar, að allar þjóðir njóti
aðgangs án mismununar og með sömu skil-
málum að mörkuðum og hráefnum, nauð-
synlegum efnahagslegri velmegun þeirra“
og að „þau æski að koma á fót sem ítar-
legastri samvinnu á milli allra þjóða á
sviði efnahagsmála í því skyni að tryggja
öllum bætt vinnuskilyrði, efnahagslega
framvindu og félagslegt öryggi."
I ræðu í lávarðadeildinni í desember
1945 um fjármálasamkomulag Bretlands
og Bandaríkjanna 1945 sagði Keynes um
niðurstöður ráðstefnunnar í Bretton
Woods:
Tillögurnar varðandi gjaldmiðla og við-
skipti cru hvorar tveggja miðaðar við við-
hald jafnvægis, berum orðum, með því að
leyfa ýmsar verndarnáðstafanir, er þeirra er
þörf til viðhalds jafnvægis og með því að
banna þær, þegar þeirra er ekki svo mjög
þörf ... helztu sérkenni fyrirætlananna eru,
að í þeim felst fyrsta þaulhugsaða og víð-
feðma tilraunin til að tengja kosti verzlun-
arfrelsis og varnagla gegn óheillavænleg-
um afleiðingum kerfis laissez-faire, sem
tekur ekki beinlínis tillit til varðveizlu
jafnvægis og treystir einvörðungu á ferli
blindra afla. - Hér er um að ræða tilraun
til að nota það, sem við höfum lært af
reynslu samtíðarinnar og skilgreiningum
nútímans, ekki til að hnekkja, heldur til
að efla, vizku Adams Smiths".
I síðustu greininni, sem Keynes skrif-
aði, vék hann aftur að þessum efnum:
„Ég tel mig vera til þess knúinn, ekki í
Alþjóðlegi gjaldeyrissjóðurinn
fyrsta sinn, að minna hagfræðinga sam-
tíðarinnar á, að í kenningum klassisku
hagfræðinnar fólust nokkur sígild sann-
indi og mjög mikilvæg ... í þessum efnum
gætir djúpra undirstrauma, náttúruöfl
verða þeir nefndir eða jafnvel ósýnileg
hönd, sem verkanir hafa í átt til jafnvæg-
is... Ég geri ekki ráð fyrir, að klassisku
lyfin verki ein sín liðs eða að reiða megi
sig á þau. Við þörfnumst fljótvirkari og
kvalalausra hjálpargagna, en mikilvægust
þeirra eru tilfæringar á gengi og allsherj-
ar-stjórn á innflutningi. En þegar til
lengdar lætur, reynast þessi úrræði betur
og þeirra verður síður þörf, ef klassisku
lyfin eru einnig að verki."1
ii. Samning stojnskránna
Brezkir og bandarískir hagfræðingar
höfðu með höndum samkomulagsgerðimar
í Bretton Woods. Helzti samningamaður-
inn af hálfu Bretlands var John Maynard
Keynes, en af hálfu Bandaríkjanna Harry
Dexter White. Brezku tillögumar setti
Keynes fram í drögum að starfsskrá „Al-
þjóðlegrar skiptastofnunar". White gerði
grein fyrir bandarísku tillögunum í álits-
gerð um „Stöðvunarsjóð". I álitsgerðinni
fómst White svo orð:
„Alþjóðlegur Stöðvunarsjóður Samein-
uðu og tengdu þjóðanna er fyrirhugaður
sem varanleg stofnun vegna alþjóðlegs
samstarfs í peningamálum. Fjármunir
þessa sjóðs yrðu til reiðu gegn nægri
tryggingu til viðhalds stöðugleika gjald-
miðla, svo að aðildarlöndunum gæfist
þannig tími til að færa í samt lag misfell-
ur í greiðslum þeirra við útlönd án þess
að grípa til langsóttra úrræða, sem sliga
1 „The Balance of Payments of the United
States", Economic Journal, Vol. LVI,
júní 1946, bls. 185-186.
297