Tímarit Máls og menningar - 01.12.1974, Page 9

Tvenn þáttaskil
fella stafaði af breytingum á hreinlætisvenjum, landbúnaði, viðskiptalífi og
almennum lífsviðhorfum. Stundum áttu þessar breytingar rót sína að rekja
til þess, að verkfræðingar gáfu gaum að uppgötvunum læknavísindanna,
en sárasjaldan voru það læknar, sem beittu sér fyrir slíkum úrbótum.
Hinn stórkostlegi árangur, sem haldið var á lofti að læknavísindin hefðu
náð, kom stóriðnaðinum óbeint að góðu haldi. Menn mættu betur til vinnu,
og kröfur um vinnuafköst voru auknar. Eyðileggingarmáttur nýrrar tækni
var dulinn fyrir almenningi með því, að þróaðar voru glæsilegar aðferðir
við að lækna þá, sem urðu ógnum iðnvæðingarinnar að bráð, svo sem
hröðum bifreiðaakstri, streitu á vinnustað og eitri í umhverfinu öllu.
Hinar sýkjandi hliðarverkanir nútíma læknavísinda urðu Ijósar í lok
heimsstyrjaldarinnar síðari, en þá þurftu læknar tíma til að greina sýkla,
sem lyf unnu ekki á og erfðagalla af völdum geislunar í móðurlífi sem nýjar
farsóttir. Nokkrum áratugum áður hafði George Bernard Shaw sagt, að
læknar væru hættir að lækna, og væru þess í stað að ná lífi viðskiptavinanna
öllu undir áhrifavald sitt. Þessu mátti taka sem hverjum öðrum brandara
þangað til á miðjum sjötta áratug aldarinnar, en þá varð Ijóst, að ný þátta-
skil höfðu orðið í sögu læknavísindanna. Nýir sjúkdómar höfðu orðið til af
þeirra völdum.
Meðal sjúkdóma af læknavöldum bar hæst þá grillu, sem læknar héldu að
fólki, - að þeir gætu veitt viðskiptavinum sínum fullkomna heilsu. Af þessu
sýktust læknar og þjóðfélagsskipuleggjendur fyrstir. Síðan geisaði þessi
kvilli eins og farsótt um þjóðfélagið allt. Á síðastliðnum fimmtán árum hef-
ur læknastéttin síðan orðið stórhættuleg heilsu almennings. Gífurlegum fjár-
fúlgum hefur verið eytt til þess að stemma stigu fyrir hinum ómælanlega
skaða, sem lyfjataka hefur valdið. Kostnaður við lækningar varð að engu
hjá kostnaðinum við það að halda lífi í sjúku fólki. Æ fleira fólk lifði af
mánaðalanga dvöl í stállunga eða við nýrnavél. Nýir sjúkdómar voru skil-
greindir og teknir á hina hefðbundnu skrá, og kostnaðurinn við að halda
fólki lifandi í heilsuspillandi borgum og sýkjandi störfum fór fram úr öllu
valdi. Einokun læknastéttarinnar náði yfir æ stærra svið hins daglega lífs
almennings.
Þegar mæður, frænkur og leikmenn yfirleitt fengu ekki lengur að sinna
þunguðum, særðum, afbrigðilegum, veikum eða deyjandi ættmennum
og vinum, jókst eftirspurn eftir læknisþjónustu svo ört, að læknastéttin
annaði henni ekki. Og eftir því sem læknisþjónustan óx í mati fólks, þeim
mun örðugra varð um vik fyrir aðstandendur að reyna sjálfir að gera eitt-
135