Tímarit Máls og menningar - 01.12.1974, Page 104

Tímarit Máls og menningar
blossa upp víðar en hann geröi, þegar hafður er í huga sá ákafi áróður sem
rekinn var. Blómaskeið djöflafræðinnar stóð frá því á síðari hluta 16. aldar
og fram undir miðja 17. öld og á þeim tíma vottuðu þúsundir gamalla og
ungra kvenna, að þær hefðu gengið á mála hjá djöflinum, gerzt hans þjón-
ustukvinnur og ástkonur. Játningunum bar saman um flest í öllum megin-
atriðum, aðferðin var sú sama, að maka sig djöflamauki og smjúga um skrá-
argöt og skorsteina og fljúga á kústskafti. Játningunum bar saman vegna
þess, að ákærendurnir vissu fyrirfram, hvað hafði gerzt, úr ritum djöflafræð-
inga, og pyndingum var beitt til þess að fá kórrétta játningu. Játningar án
pyndinga fengust samhljóða, vegna þess að laginn ákærandi gat vafið ákærðu
í eigin mótsögnum og leitt hana til jálningar, og svo voru þftr, sem af öðrum
hvötum játuðu á sig allt í stíl djöflafræðinnar. Allir þekktu hina samevrópsku
mynd nornarinnar, sem var talin sannleikanum samkvæm á þessu tímabili.
Það urðu fáir til þess að mótmæla fræðimönnum galdrafargsins fyrst í
stað. Menntaðir menn í Evrópu viðurkenndu galdur sem staðreynd, en allan
fjölda þeirra snerti þetta ekki beinlínis, því að ofsóknirnar voru bundnar
vissum svæðum ríkja Evrópu. Ástandið var verst í Rínarlöndum og í ýmsum
héröðum Þýzkalands. Ekkert ríki slapp, en faraldurinn gat gosið upp við
heppilegar aðstæður hvar sem var. í vissum héröðum Rínarlanda kvað svo
rammt að sálsýki valdhafa, að öllum gömlum konum var útrýmt. En slíkt var
þó undantekning, og það eru þessar undantekningar sem ýmsir hafa viljað
alhæfa fyrir alla Evrópu á 16. og 17. öld.
Áköfustu talsmenn galdraofsókna kvarta gjarnan mjög um það í ritum
sínum, að forsvarsmenn kristninnar og veraldleg yfirvöld hafi sýnt galdra-
nornum alltof mikla linkind. Að þeir hafi forðazt að láta rannsaka líkleg
galdramál og hundsað ábendingar glöggra manna, sem bentu á líklegar norn-
ir. Sumir brennuvarganna töldu, að djöfullinn hefði náð tangarhaldi á krýnd-
um landstjórnarmönnum og kirkjufurstum, og að fjöldi dómara væri á snær-
um hins Vonda. Einnig vöruðu þeir alvarlega við laumugaldramönnum, sem
væru víðar og sætu í hærri ábyrgðarstöðum en menn almennt hyggðu.
Þvílíkar kenningar og getgátur benda til þess, að margir stjórnsýslumenn
ríkis og kirkju hafi ógjarnan viljað magna ofsa brennuvarganna eða breiða
út galdrasálsýkina meira en orðið var. Þegar tók að líða á 17. öld heyrðust
æ háværari raddir gegn galdrafarginu. Rýrnandi trú á vald djöfulsins í
mannheimi átti mestan þátt í því að hreinsa burt galdratrúarpestina.
(Kaflar úr bók sera höfundur hefur í smíðum).

230