Tímarit Máls og menningar - 01.12.1974, Síða 128

Tímarit Máls og menningar
brytist út, væri hún umsvifalaust bæld
niður af sovéska hernámsliðinu, en það
er um 100-120 þúsund manna, dreift um
gervallt landið.
011 þau vandamál sem lágu „vorinu í
Prag“ til grundvallar eru enn til staðar,
þau hafa ekki verið leyst heldur aðeins
skotið á frest.
(Pelikán er spurður hvernig „normalí-
seringin" gangi í Tékkóslóvakíu, en vald-
hafar þar kalla að þjóðfélagsástandið
verði aftur „normalt" eða eðlilegt þegar
búið er að kæfa þjóðfélagsáhuga fólks,
þurrka út sósíalíska vitund í verkalýðs-
hreyfingunni og meðal menntamanna,
þagga niður hverja einustu rödd um eigin
leiðir tékkóslóvösku þjóðanna og brjóta á
bak aftur allt frumkvæði almennings um
samvirkar aðferðir til fegurra mannlífs).
Það eru nokkur stig í þeirri þróun.
Fyrst var sagt við fólk: „Veitið okkur ráð-
rúm og sýnið okkur traust. Við vitum að
allt er þetta nógu djöfullegt í bili en höf-
um biðlund, verum svolítið þolinmóð.“
Þegar fólki tekur að leiðast biðin er
bætt við; „Það verður að leita milliveg-
ar. Vitanlega var þessi og þessi í góðri
trú en hann gekk of langt. Það er óhjá-
kvæmilegt að fjarlægja svoleiðis menn um
stundarsakir. En verið róleg og gerið okk-
ar óskemmtilega verkefni ekki of örðugt
viðfangs."
Síðar kemur að því stigi að leitað er
þeirra ábyrgu: „Vandræðagemlingarnir -
það eru menntamenn, blaðamenn. Þeim
hefur verið haldið uppi á liáum launum
fyrir að spinna upp alls kyns dellu.“ Slík-
ar ásakanir finna alltaf ákveðinn hljóm-
grunn hjá almenningi. I skjóli þessa er
komið upp ritskoðun „um takmarkaðan
tíma“ en hún er látin haldast von úr viti.
Og þá er tekið enn eitt skref. Fólk skal
viðurkenna í orði að að sovéska innrásin
hafi verið hrein nauðsyn eða tapa vinnu
ella. Undirskilið er þetta: „Þið þurfið
ckki að trúa því sjálf, þetta er einbert
formsatriði til þess að friða Sovétríkin."
Þegar menn hafa einu sinni sagt eitt-
hvað sem þeir vita að er rangt, verða þeir
smám saman samdauna valdinu sem þeir
eru að játast undir. Ósjálfrátt tengjast
þeir valdstjórn ríkisins og þeim tekur að
standa ógn af breytingum. Þeir verða and-
lega niðurbrotnir menn og búa ekki leng-
ur yfir siðferðisþreki til andspyrnu.
Og svona á þetta að ganga niður allan
virðingarstigann, hjá ríkinu, í stofnunum
þess, í verksmiðjum. Yfirmaðurinn á að
játa á undan, liann hefur líka stöðu að
tapa, síðan kemur röðin að undirmönnun-
um. Sá sem yfir einhvern er settur skal
heimta varajátningu af hverjum undir-
manna sinna að viðlögðum brottrekstri.
Þetta sama fólk á kannske börn sem
ætlað er að ganga menntaveginn. En sá
vegur stendur ekki opinn í samræmi við
fyrri árangur í námi heldur er dæmt eftir
stigum sem gefin eru samkvæmt „félags-
legum uppruna" eða pólitískri hegðan
foreldranna. Þá er kennurum uppálagt að
leggja eyrun við skrafi barnanna.
Það er engin furða að farið er að segja
sem svo við barnið eða unglinginn: „I
skólanum verðurðu að segja þetta eða hitt,
en þú veist að hérna heima segjum við
þveröfugt við það.“
Þetta tvöfalda siðgæði sem unglingar
alast upp við þróar í þeim nokkurs konar
geðklofa.
Þegar niðurrifsstarfsemin er komin
svona langt, getur það skeið hafist sem
einkennist af kúgun með lögregluvaldi.
Hverjum þeim sem ekki vill beygja sig
skal refsað. Og þá er atvinnusvipting besta
ráðið. Nú er ríkið vitanlega eini atvinnu-
veitandinn og þá þýðir þetta það að mað-
urinn fær hvergi neina vinnu. Nema hann
fái 2-3ja ára náðarfrest til að vinna ein-
254