Tímarit Máls og menningar - 01.12.1974, Blaðsíða 144

Eftirmáli 35. árgangs
Ekki munu allir á einu máli um það hvernig skuli gera tímarit úr garði, né hvaða að-
ferðir henti bezt við að setja þau saman. Ein kenning segir að tímarit eigi einkum og sér
í lagi að vera samkomustaður höfunda, og þau muni reynast því betri sem ristjórnin láti
minna á sér bera. Onnur kenning mælir með því umfram allt að ritstjórn hafi „fast taum-
hald“ á riti sínu, og getur sú aðferð þá allt eins snúizt upp í það sem Ameríkumenn
nefna „rewriting“. Til eru þeir sem álíta að efni almenns tímarits verði allt að höfða til
allra lesenda þess, og má þá vænta þess að ritstjórn verði í reynd að búa sér til einhvern
meðaltalsmælikvarða til að leggja á það efni sem lesendum er boðið. Aðrir rnunu telja
að ekki sé einskisvert að birta merkilegt efni, þó að það kunni, að minnsta kosti unt
sinn, að höfða aðeins til lítils liluta lesenda. Til tímarita sem sinna bókmenntum virðist
stundum gerð sú krafa að þau birti aðeins skáldverk eftir „viðurkennda höfunda"1 og
víst er um það að margir lesendur reiðast óþekktum höfundum. En þar á móti kemur sú
trú að bókmenntir (ef allt er með felldu) hafi ekki náð lokapúnkti sínum með verkum
„viðurkenndra höfunda", og tímarit eigi líka að vera sá vettvangur þar sem ókunnir höf-
undar geti prófað ókunnugleg verk sín fyrir dómstóli lesenda, jafnvel þó það kunni að
reyna nokkuð á þolrif lesendanna.
En hvað sem þessum ágreiningsefnum líður er víst, að ágæti tímarits hlýtur að fara
eftir ágæti þeirra höfunda sem í það rita. Þá skiptir ekki öllu máli, hvort tímarit er gert
út af samstilltum hópi höfunda með sameiginleg stefnumið - estetísk, félagsleg, fræðileg
- ellegar hvort það er sá óformlegi samkomustaður höfunda sem minnzt var á að framan.
Fyrri kosturinn kann að vísu þegar til lengdar lætur að leiða til akademískrar storknun-
ar eða klíkukerfis, en ýmsir mundu líklega grilla nokkra hættu á stefnuleysi og léttúð ef
síðari kosturinn er tekinn.
Vart verður það hrakið að nokkur vandkvæði séu á því að gefa út alrnenn tímarit á Is-
landi. Sá vandi mun steðja að jafnvel þó tveir hættulegustu þröskuldarnir séu yfirslignir
og tekizt hafi að útvega tímariti áskrifendur og ritstjórn næði til að vinna verk sitt.
í tímaritasögu íslendinga má víst löngum greina tvo fasta þætti, tvo agnúa: fábreytni og
formfestu. Það sem ekki er sögulegt og skáldlegt á ekki upp á pallborðið hjá oss. Að
leitast við að ná fræðilegum tökum á veruleikanum er fáum keppikefli. Enn í dag má
heimfæra upp á íslenzkt menntalíf það sem Sigurður Nordal sagði um bókmenntirnar
fyrir nærri hálfri öld: „Því verður ekki neitað að íslenzkar bókmenntir eru ennþá fátæk-
legar að efni ... Ytri ástæður smækka söguefnin og persónurnar, í bókunum eins og í
reyndinni." (Vaka II, 89.) Þetta á líka við urn tímaritin að breyttu breytanda. Rígnegl-
1 „Die jungen Dichter ... man darf zu ihrer Aufmunterung nichts tun,“ sagði Goethe.
270