Skírnir - 01.01.1963, Side 48
Páll S. Árdal
Skímir
44
En ef þeim hefði verið refsað fyrir einvígi á þeim forsend-
um, að þeir væru sekir um morðtilraun, mundi þeim ef til
vill frekar skiljast, að á þessu er ekki sá reginmunur, sem þeir
héldu. Nærtækara dæmi er skattsvik. Menn fordæma smá-
þjófinn, sem brýzt inn í verzlun, en dást að hyggindum og
klókindum skattsvikarans. Ef farið væri með þá sem smá-
þjófana, þeim refsað jafnóvægilega, gæti það e. t. v. haft þau
áhrif á breytni þeirra, að þeir sæju sjálfa sig sem þjófa og
reyndu að bæta ráð sitt. Þetta getur auðvitað því aðeins orðið,
að menn beri virðingu fyrir rétti refsivaldsins.
Ein höfuðástæðan fyrir því, að refsingar geti leitt til iðr-
unar er sú, að auðvelt sé að loka augunum fyrir ýmsum stað-
reyndum, sem koma sér illa fyrir mann. En refsinguna er
ekki jafnauðvelt að setja til hliðar og gleyma henni. Hún get-
ur þannig hjálpað til að knýja menn til umhugsunar.
Enn er það eitt, sem við gætum bent á til stuðnings þeim
skoðunum, sem MacTaggart eignar Hegel. Refsingin getur
orðið til þess, að sá, sem fyrir henni verður, geri sér grein
fyrir, að eitthvað sé rangt, sem hann áður taldi ekki ámælis-
vert. Þetta getur þó einungis orðið, ef hinn seki treystir skoð-
unum og virðir rétt hegnandans. En ekki er vafi á því, að í
uppeldi eru refsingar mikið notaðar til þess að leggja áherzlu
á, að eitthvað sé rangt, þótt viðurkennt sé, að bamið hafi ef
til vill ekki gert rangt vísvitandi. Móðirin fussar og sveiar
og ber jafnvel á höndina á Nonna litla, þegar hann í mesta
sakleysi rífur í hárið á systur sinni.
En þótt MacTaggart sé í ýmsu sammála þeim skoðunum,
sem iiann eignar Hegel, þá telur hann samt ómögulegt að
líta á siðbót þess, sem hegnt er, sem einu réttlætingu refsinga
þeirra, sem ríkisvaldið leggur á þegnana. Til þessa eru ýms-
ar ástæður.
Það má t. d. benda á, að skoðun þessi leggi of mikla áherzlu
á heill hins seka á kostnað annarra þjóðfélagsþegna. Þeirra
vegna er mikilvægt, að sekum sé hegnt, svo að þeir og aðrir
forðist lögbrot í framtíðinni. En ýmsir eru taldir af lögbrot-
um vegna viðurlaganna, sem því fylgja að brjóta lög. Það
getur því ekki talizt skynsamlegt að segja, að hegningar séu