Skírnir - 01.01.1963, Blaðsíða 204

192
Ritfregnir
Skírnir
yonlegt er, af viti og þekkingu á málum haldið, boðuð varkárni í „leið-
réttingum" og textaskýringum, og er sízt vanþörf á því. Að visu er frjótt
hugmyndaflug mikils virði við túlkun kvæða, en oft mætti köld skynsemi
halda hetur i tauminn. Þetta taumhald skynseminnar hefir próf. Jón
tamið sér flestum betur.
Að lokum ræðir höf. um flutning Eddukvæða. Á það mál ber ég ekki
skyn og leiði því hjá mér kenningar um það.
Að loknum Inngangi kemur ritgerS um Völundarkvidu. Þar eru rakt-
ar erlendar heimildir að Völundarsögninni, einkum þýzkar og enskar, —
og þá stuðzt við eldri rannsóknir, en þó mjög sjálfstætt á málum haldið.
Niðurstaðan er sú, að sum efnisatriði kviðunnar megi finna i erlendum
heimildum og jafnvel orðalikingar (Angurljóð Deors), en vonlaust sé,
„eins og málavextir eru, að greina hvað hið norræna skáld þá að öðrum
og hvar hann veik frá fyrirmynd sinni“ (bls. 51). Helzt er svo að skilja,
að próf. Jón telji, að hin elzta Völundarkviða hafi orðið til á Þýzkalandi,
hafi þaðan borizt til Englands, en siðan hafi norrænn maður „lagað allt
kvæðið til eftir vild sinni“ (bls. 51). En allt er þetta, sem vera ber, rekið
svo mörgum varnöglum, að leiðir til annarra kenninga eru opnar, sbr.
„En hvort það kvæði sem barst norður á bóginn, ugglaust til Noregs, og
varð þar undirstaða þeirrar Völundarkviðu sem vér þekkjum eina, var
heldur komið að beinu handsali að sunnan eða hafði farið krókinn yfir
England, um það má lengi deila“ (bls. 50). Mér fellur þessi háttur höf-
undar, að fara varlega í fullyrðingar, vel, og ekki er sízt nauðsynlegt í
bók, sem ætluð er fólki, sem ekki hefir kynnzt öryggisleysi norrænna
fræða, að forðast staðhæfingar, sem standa ótryggum fótum.
Við af þessari ritgerð tekur sjálft kvæðið og skýringar Jóns Helgasonar
á því. Aðaleinkenni þessa þáttar eru tryggð höf. við texta handritsins
(þó með þeim stafsetningarbreytingum, sem áður getur) og varfærni í
túlkun. Þó má oft sjá, hver skýring höf. þykir sennilegust, ef um ýmsar
er að ræða. Út á þennan kafla kann ég ekki að setja. Ég vil þó geta þess,
að ég hefi lítillega drepið á eitt atriði, sem varðar túlkun Völundarkviðu
í grein i 2. hefti af Islenzkri tungu, en það er hlutverk baugsins i kvæð-
inu. Það er rétt, sem JH segir (bls. 68), að þjóðsagnafræðingar kannast
ekki við flughringa, en þeim er vel kunnugt um ýmiss konar töfrahringa.
Fremur eru það veik rök, að andvökur Völundar („né hann svaf“, eins
má lesa saman „né hann svaf ávallt") bendi til þess, að hann sé að búa
sig undir flótta, „líklega með því að gera sér vængi eða einhverskonar
flugham". Á vængi eða flughain er ekki minnzt í kvæðinu. Hins vegar
er i næstu vísum getið um „dýr“ (19. v.) (sem gætu verið „dýrgripir"),
„gull rautt og gersimar" (20. v.), „gull“ (21. v.), „baug“ (22. v.). Nær-
tækara er því að gera ráð fyrir, að Völundur hafi vakað yfir annars kon-
ar smíðum en vængja- eða flughamssmíði. Ég er enn á þeirri skoðun, að
baugurinn i Völundarkviðu sé töfrahringur, sem talinn hafi verið ráða