Skírnir - 01.01.1963, Side 215

Skírnir
Ritfregnir
203
Hvenær mega Islendingar eiga von á sambærilegu úrvali sigildra er-
lendra rita á íslenzku, sem gert væri af viti, skipulega og án of mikillar
hlýðni við peningasjónarmið forleggjara?
Árni Bööuarsson.
Stefán Jónsson: Vegurinn að brúnni. — Heimskringla. Reykjavík
1962.
Það er ekki laust við, að það sé óárennilegt að ráðast í að lesa þriggja
bóka skáldsagnaflokk i einu bindi, þar sem blaðsiðutalan nálgast sex
hundruðin. En þegar til kemur, reynist sagan hin læsilegasta, þótt löng sé.
1 fyrstu bókinni er lýst heimilisfólkinu í Hvammi og á nokkrum ná-
grannabæjanna. Miðdepill sögunnar er eldri sonurinn í Hvammi, Snorri
að nafni. Foreldrar hans hafa meira dálæti á yngra bróður hans, Kor-
máki. Snorri fyllist því snemma óvild til hans og vanmetakennd gagnvart
honum. Að því stuðlar og, að Snorri á öruggt athvarf hjá gamalli konu
á bænum og hún elur á því, að hann sé vanmetinn og misskilinn. Hann
á sér það eitt takmark að reyna að standa bróður sínum framar í hvívetna,
en róðurinn reynist honum þungur. Hann er dulur og fáskiptinn, en Kor-
mákur hins vegar opinskár og yfirlætisfullur og á hægar með að um-
gangast fólk. Hinni óheppilegu þróun, sem á sér stað í hugarheimi Snorra,
er mjög vel lýst. Hann gefur sig dagdraumum á vald og ætlar sér mik-
inn hlut í framtíðinni. Kormékur fer í skóla og verður gagnfræðingur.
Mótleikur Snorra er sá, að hann nýtur tilsagnar hjá sóknarpresti sínum.
Fyrstu bók lýkur svo með því, að hann heldur til höfuðborgarinnar stað-
ráðinn i að láta að sér kveða, helzt sem blaðamaður.
Þegar hér er komið, verða þáttaskil í sögunni. Hún breytist úr sál-
fræðilegri lýsingu á bræðrarig í þjóðfélagslega skáldsögu eða ádeilusögu.
1 fyrstu bók bregður þegar fyrir barnalegum stælum um stjómmál. En
nú keyrir um þverbak. Flest snýst um þessi efni, og ofið er inn kunnum
atvikum úr verkalýðsbaráttu kreppuáranna. Þama er höfundur kominn
inn á margtroðnar slóðir. Nýjar persónur hrannast upp, óviðfelldnar og
óprúttnar margar hverjar. Allir virðast þurfa að ræða stjórnmál með
gamalkunnum röksemdum. Til lengdar verður þetta óneitanlega hvim-
leitt, einkanlega þeim sem lítinn áhuga hafa á stjómmálaþrefi. Það dofn-
ar einhvern veginn yfir sögunni, hún dreifist meir en áður. Snorri verður
ekki aðsópsmikill í þessu nýja umhverfi, nema þá helzt í kvennamálum.
Hann er heldur óskemmtilegur, þótt vel sé honum lýst af hendi höfundar,
stundum meira að segja of vel, einkum þar sem honum er sagt til synd-
anna.
Þar kemur, að Snorri verður starfsmaður við lítið íhaldsblað, fær að
kynnast stjórnmálunum að tjaldabaki og verður fyrir sárum vonbrigðum.
Loks á hann kost á að komast í framboð, en hafnar þeirri upphefð, hefur
snúizt hugur. Kormákur kemur þar í hans stað og hefur þá snúizt á sveif